مقاله «گونه‌‌شناسی، اعتبار و معايب سبب ورود حديث» منتشر شد

به گزارش راوي، در چكيده مقاله «نسخ حديث، امكان و محدوده آن» آمده است: حديث، به عنوان دومين منبع تشريع از جايگاه و اعتبار ويژه‌‌ای در دين اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حديث در اين جايگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ايفا می‌‌كند، فهم درست حديث است؛ چرا كه فهم نادرست از حديث، نه تنها جايگاه آن را زير سؤال می‌‌برد، بلكه چهرۀ دين را مشوش ساخته و از اعتبار آن می‌‌كاهد. علوم مختلفی در فهم حديث دخيل‌‌اند. يكی از علومی كه به فهم درست حديث كمك شايانی می‌‌كند، سبب ورود حديث است. سبب ورود حديث انواع مختلفی دارد كه از نظر اعتبار با يكديگر متفاوت‌‌اند و از طرفی ديگر، با معايب وآفت‌‌هايی نيز رو به رو است كه چنانچه به آنها توجه نشود و در بهره برداری از آن مورد توجه قرار نگيرند، نه تنها كارآيی لازم را برای كمك به فهم حديث از دست خواهد داد، بلكه فهم حديث را پيچيده‌‌تر هم می‌‌كند.
در اين مقاله سعی بر آن است كه ضمن بررسی انوع سبب ورود حديث از جهات مختلف، به ميزان اعتبار آنها به عنوان يك راهبرد در بهره‌‌گيری از سبب ورود برای فهم حديث و نيز معايب و آفت‌‌هايی كه سبب ورود با آنها رو به رو است، پرداخته شود.
يكی از مسائلی كه از قرون اوليه در ميان مسلمانان مطرح بوده، شناسايی اصول، قواعد و علوم مرتبط با فهم و درك درست حديث است. به همين منظور دانشمندان اسلامی انواع مختلف علوم حديث را پايه‌‌گذاری كردند و توجه به شرايط، زمينه‌ها، علل و عوامل شكل‌‌گيری حديث ـ كه از آن به سبب ورود حديث تعبير می‌‌شود ـ يكی‌‌از انواع اين علوم است. سبب ورود، با وجود پيشينه‌‌ای ديرينه، بسياری از‌مباحث آن ناپژوهيده مانده است. با اذعان به تأثير قابل توجه اين علم بر برداشت درست از متون حديثی و فوايدی كه در اين خصوص دارد، دو سؤال اصلی مطرح می‌‌شود: اول، اين كه تا چه اندازه می‌‌توان به سبب ورود در فهم حديث اعتماد نمود. به عبارت ديگر، چه نوع سبب ورودی برای فهم حديث معتبر است و از آن می‌‌توان بهره برد؟ دوم، اين كه سبب ورود به جهت اين كه همچون خود حديث نوعی نقل و روايت است و از اين طريق به دست ما رسيده است، از چه معايب وآفت‌‌هايی برخوردار است؟
واقعيت اين است كه از ديرباز نگاه غالب دانشمندان اسلامی به سبب ورود حديث، نگاه روايتی بوده است تا نگاه درايتی. لذا اين سؤالات و سؤالات ديگری از اين دست يا اصلاً مطرح نبوده و يا بسيار كمتر بدان‌‌ها پرداخته شده است. از اين رو، در اين پژوهش بر آنيم تا سبب ورود حديث را از جهات مختلف به انواعی تقسيم كرده و سپس ميزان اعتبار و قابليت بهره‌‌برداری هر نوع را بيان نماييم. سپس به دليل اين كه سبب ورود نيز در ابتدا همانند حديث از طريق نقل و سماع روايت می‌‌شد و از اين نظر تفاوتی با حديث ندارد، تلاش خواهيم كرد به پاره‌‌ای از ضعف‌‌ها، معايب و آفت‌‌هايی كه سبب ورود همچون خود حديث با آنها رو به رو است، بپردازيم.
مفهوم ظاهريشان، در اصل لغت، خارج می‌گردد و بدين وسيله قطع حاصل می‌‌شود كه بيان پيامبر(ص) همان مراد خداوند از آن صيغه‌‌های قرآنی بوده است؛ مانند احاديثی كه پيامبر در موقعيتی كه آيات در آن نازل می‌‌شد، بيان می‌فرمود و صحابه از آن آيات، به خاطر اين كه در ظاهر مشتمل بر تشابهی بودند كه معانی مختلفی از آنها برداشت می‌‌شد، غير آنچه مراد و منظور خداوند بود، می‌‌فهميدند.

مقاله «گونه‌‌شناسی، اعتبار و معايب سبب ورود حديث» نوشته «حمزه حاجی» در شماره ۵۴ فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حديث» به صاحب امتيازی دانشكده علوم حديث، منتشر شد.

به گزارش راوي، در چكيده مقاله «نسخ حديث، امكان و محدوده آن» آمده است: حديث، به عنوان دومين منبع تشريع از جايگاه و اعتبار ويژه‌‌ای در دين اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حديث در اين جايگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ايفا می‌‌كند، فهم درست حديث است؛ چرا كه فهم نادرست از حديث، نه تنها جايگاه آن را زير سؤال می‌‌برد، بلكه چهرۀ دين را مشوش ساخته و از اعتبار آن می‌‌كاهد. علوم مختلفی در فهم حديث دخيل‌‌اند. يكی از علومی كه به فهم درست حديث كمك شايانی می‌‌كند، سبب ورود حديث است. سبب ورود حديث انواع مختلفی دارد كه از نظر اعتبار با يكديگر متفاوت‌‌اند و از طرفی ديگر، با معايب وآفت‌‌هايی نيز رو به رو است كه چنانچه به آنها توجه نشود و در بهره برداری از آن مورد توجه قرار نگيرند، نه تنها كارآيی لازم را برای كمك به فهم حديث از دست خواهد داد، بلكه فهم حديث را پيچيده‌‌تر هم می‌‌كند.
در اين مقاله سعی بر آن است كه ضمن بررسی انوع سبب ورود حديث از جهات مختلف، به ميزان اعتبار آنها به عنوان يك راهبرد در بهره‌‌گيری از سبب ورود برای فهم حديث و نيز معايب و آفت‌‌هايی كه سبب ورود با آنها رو به رو است، پرداخته شود.
يكی از مسائلی كه از قرون اوليه در ميان مسلمانان مطرح بوده، شناسايی اصول، قواعد و علوم مرتبط با فهم و درك درست حديث است. به همين منظور دانشمندان اسلامی انواع مختلف علوم حديث را پايه‌‌گذاری كردند و توجه به شرايط، زمينه‌ها، علل و عوامل شكل‌‌گيری حديث ـ كه از آن به سبب ورود حديث تعبير می‌‌شود ـ يكی‌‌از انواع اين علوم است. سبب ورود، با وجود پيشينه‌‌ای ديرينه، بسياری از‌مباحث آن ناپژوهيده مانده است. با اذعان به تأثير قابل توجه اين علم بر برداشت درست از متون حديثی و فوايدی كه در اين خصوص دارد، دو سؤال اصلی مطرح می‌‌شود: اول، اين كه تا چه اندازه می‌‌توان به سبب ورود در فهم حديث اعتماد نمود. به عبارت ديگر، چه نوع سبب ورودی برای فهم حديث معتبر است و از آن می‌‌توان بهره برد؟ دوم، اين كه سبب ورود به جهت اين كه همچون خود حديث نوعی نقل و روايت است و از اين طريق به دست ما رسيده است، از چه معايب وآفت‌‌هايی برخوردار است؟
واقعيت اين است كه از ديرباز نگاه غالب دانشمندان اسلامی به سبب ورود حديث، نگاه روايتی بوده است تا نگاه درايتی. لذا اين سؤالات و سؤالات ديگری از اين دست يا اصلاً مطرح نبوده و يا بسيار كمتر بدان‌‌ها پرداخته شده است. از اين رو، در اين پژوهش بر آنيم تا سبب ورود حديث را از جهات مختلف به انواعی تقسيم كرده و سپس ميزان اعتبار و قابليت بهره‌‌برداری هر نوع را بيان نماييم. سپس به دليل اين كه سبب ورود نيز در ابتدا همانند حديث از طريق نقل و سماع روايت می‌‌شد و از اين نظر تفاوتی با حديث ندارد، تلاش خواهيم كرد به پاره‌‌ای از ضعف‌‌ها، معايب و آفت‌‌هايی كه سبب ورود همچون خود حديث با آنها رو به رو است، بپردازيم.
مفهوم ظاهريشان، در اصل لغت، خارج می‌گردد و بدين وسيله قطع حاصل می‌‌شود كه بيان پيامبر(ص) همان مراد خداوند از آن صيغه‌‌های قرآنی بوده است؛ مانند احاديثی كه پيامبر در موقعيتی كه آيات در آن نازل می‌‌شد، بيان می‌فرمود و صحابه از آن آيات، به خاطر اين كه در ظاهر مشتمل بر تشابهی بودند كه معانی مختلفی از آنها برداشت می‌‌شد، غير آنچه مراد و منظور خداوند بود، می‌‌فهميدند.

مقاله «گونه‌‌شناسی، اعتبار و معايب سبب ورود حديث» نوشته «حمزه حاجی» در شماره ۵۴ فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حديث» به صاحب امتيازی دانشكده علوم حديث، منتشر شد.