تاريخ : شنبه 1395/12/21 تاریخ ایجاد:
کد خبر: 57158
جایگاه آیات و احادیث در اندرزنامههای تاریخ میانه ایران
برگزیده جشنواره پایاننامه سال دانشجویی: بیشترین موضوعاتی که اندرزنامهنویسان به آن توجه داشتند؛ مباحث توامانی دین و ملک، عدالت و دیگری عقلانیت و مسائل اخلاقی است که اینها را با کمک آیات و احادیثی مستند کردند که بعضا تفاسیر نادرستی هم از آیات قرآن در این زمینه داشتهاند.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، ضحی دلدادهاصل، دانشآموخته رشته تاریخ اسلام در مقطع کارشناسیارشد، در شانزدهمین جشنواره پایاننامه سال دانشجویی، به عنوان برگزیده گروه تاریخ اسلام با نظر هیئت داوران انتخاب شد. خبرگزاری ایکنا گفتوگویی با وی انجام داده است که در ادامه میخوانید.
ضحی دلدادهاصل با اشاره به عنوان پایاننامه خود، اظهار کرد:
موضوع پایاننامه بنده؛ «نقش و جایگاه آیات قرآن کریم و احادیث در اندرزنامههای تاریخ میانه ایران» بوده است.
در واقع اندرزنامهها به عنوان یک منبع تاریخی کمتر مورد توجه قرار گرفتند. حاصل این تحقیق نتایج مختلفی بوده، پس از بررسی این اندرزنامهها مشخص شد که بیشترین موضوعاتی که اندرزنامهنویسان به آن توجه داشتند؛ یکی بحث توامانی دین و ملک است و یکی بحث عدالت و دیگری بحث عقلانیت و مسائل اخلاقی است که اینها را با کمک آیات و احادیثی مستند کردند که بعضا تفاسیر نادرستی هم از آیات قرآن در این زمینه داشتند.
تاریخ میانه ایران دورههای غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان و ایلخانان مغول را شامل میشود و عمده اندرزنامهها در این دوره نوشته شدهاند که مشهورترین آنها «سیاستنامه خواجه نظامالملک»، «سیاستالملوک غزالی»، «کلیله و دمنه نصرالله منشی»، «مرزبان نامه سعدالدین وراوینی»، «تحفة الملوک اصفهانی» و «گلستان و نصیحتالملوک سعدی» است که از این موارد به عنوان منابع تحقیق استفاده کردم.
وی افزود: از آنجا که هدف تحقیق من بررسی آیات قرآن و احادیث مورد استفاده در این اندرزنامهها بوده است، به همین خاطر تفسیرهای قرآن نیز که در همان تاریخ نوشته شدند هم بررسی شد، این تفاسیر شامل تفسیر «سورآبادی»، «کشفالاسرار و عدةالابرار میبدی» و «تاجالتراجم فی تفسیرالقرآن للاعاجم اسفراینی» بوده است. همچنین برای مقایسه نظرات اهل تسنن با نظرات شیعه، تفسیر «مجمعالبیان شیخ طبرسی» هم به عنوان یک تفسیر ایرانی شیعی مورد بررسی قرار گرفت.
برگزیده شانزدهمین جشنواره پایاننامه سال دانشجویی با بیان روش کار پژوهش خود ادامه داد:
در ابتدا با مطالعه منابع و فیشبرداری کار تحقیق خود را آغاز کردم و نهایتا فرضیاتی که داشتم به نتایجی منتهی شد. برخلاف دیگر پایاننامههای رشته تاریخ که عمدتا به صورت توصیفی هستند، پایاننامه من توصیفی-تحلیلی بود و در آن به نظریهپردازی پرداختم و نیز بررسی فلسفی تاریخ، روش کار من در این پژوهش بود، چرا که در این پژوهش برخلاف سایر پایاننامهها که سیر وقایع را تبیین میکنند، سیر اندیشه سیاسی بررسی شده است.
وی گفت: از آنجا که این موضوع تا به حال کار نشده است، لذا موضوع بکر و جدیدی بود، در واقع اندرزنامهها به عنوان یک منبع تاریخی کمتر مورد توجه قرار گرفتند. حاصل این تحقیق نتایج مختلفی بوده، پس از بررسی این اندرزنامهها مشخص شد که بیشترین موضوعاتی که اندرزنامهنویسان به آن توجه داشتند؛ یکی بحث توامانی دین و ملک است و یکی بحث عدالت و دیگری بحث عقلانیت و مسائل اخلاقی است که اینها را با کمک آیات و احادیثی مستند کردند که بعضا تفاسیر نادرستی هم از آیات قرآن در این زمینه داشتند.
دلدادهاصل یادآور شد:
در این زمینه، تفاسیری به رای داشتند که برای رسیدن به هدفشان از آنها سواستفاده کردند و این موضوع چیزی نیست که در آن مقطع زمانی وجود داشته باشد، هماکنون نیز شاهد هستیم که گروههای تروریستی به نام اسلام و با بهرهگیری از تفاسیری غلط نتایجی میگیرند و آنها را مرجع قرار داده و در مسیر غلطی میبرند و تفسیر اسلام را نیز خدشهدار میکنند. در اندرزنامهها این مسئله مشهود است، به خصوص در بحث عقلانیت و یکی از نکاتی که جالب توجه است، آوردهاند از نشانههای عقلانیت این است که پادشاه نباید با زنها مشورت کند، و این را با آیات و احادیث متعددی مستند کرده بودند که پس از بررسی آنها و نیز بررسی تفاسیر قرآنی که در آن دوره نوشته شده بود، مشخص شد این مفهوم را از آیات قرآن نسبت به زن برداشت کردند و از آیاتی همچون «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء» سوء استفاده کردند.
وی افزود:
در بحث حضرت آدم(ع) و حوا نیز برخی معتقدند حوا حضرت آدم(ع) را فریب داد، در حالی که در قرآن خداوند این دو را با ضمیر «هما» مورد خطاب قرار داده و هر دو را خطاکار دانسته است. امروزه تفاسیری همچون؛ «روشن» و «هدایت» نوشته شده که در آنها به جایگاه زن توجه شده و آن نگاه غلط را به زن ندارند. همچنین از برخی روایات که منسوب به پیامبر(ص) و ائمه(ع) است در مورد ناقص بودن عقل زن و ...، که با تحقیقات محققین علم حدیث مشخص شده اکثر این احادیث و روایات سندیت ندارد، به عنوان دستاویزی برای رسیدن به اهدافشان استفاده میکردند که باعث میشد تصویر اسلام در طول تاریخ خدشهدار شود و امروز ما شاهد نگاه بدبینانه افراد بهخصوص نسل جوان به اسلام هستیم.
این برگزیده گفت: در واقع یکی از اهداف اصلی تحقیق پاک کردن چهره واقعی اسلام از این مسائل بوده و بنا بود بگویم اسلام واقعی این نیست که در برخی مقاطع تاریخی با دستاویز قرار دادن برخی آیات و احادیث به رای برای رسیدن به اهداف سیاسی و اجتماعی خود، اینطور چهره اسلام را خدشهدار کردند.
وی در خصوص حمایت از این پژوهش نیز اظهار کرد: پایاننامه من قبل از آنکه به عنوان پایاننامه سال دانشجویی انتخاب شود، به عنوان پایاننامه برتر در گروه تاریخ دانشکده هم انتخاب شد و به همت جهاد دانشگاهی به صورت کتاب با عنوان «جایگاه آیات و احادیث در اندرزنامههای تاریخ میانه ایران» در تابستان امسال منتشر شد و از آنجا که یک کار بین رشتهای است، افراد با رشتههای تحصیلی مختلف میتوانند این کتاب را مورد مطالعه قرار دهند و نقدهای آنها قطعا راهگشا خواهد بود.
دلدادهاصل در پایان با اشاره به پایاننامههای دانشجویان در رشتههای علوم انسانی یادآور شد:
متاسفانه در حوزه علوم انسانی در مقطعی قرار گرفتهایم که از ایدهآلهایمان فاصله داریم و کار برخی دانشجویان شده است سرقت ادبی و کپی از اینترنت و کمتر شاهد پایاننامهای هستیم که دانشجو در آن وقت گذاشته باشد و دغدغه داشته و بخواهد یک هدف خاصی را دنبال کند. اکثرا دنبال این هستند که پایاننامه تمام شود و اغلب موضوعات نیز تکراری است. اگر در کنار قوانین جدیتر برای انتخاب موضوعات پایاننامه و تدوین آن، اساتید دلسوز، دانشجو را همراهی و راهنمایی کنند، این مسائل به مرور کمتر خواهد شد و در همین راستا جا دارد از اساتید بزرگوار و دلسوزم که در طول تدوین کار همواره همراه و راهنمایم بودند کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم.