مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار
پديدآورنده : ابو الفضل علی طبرسی
تحقيق : مهدی هوشمند
زمان پدیدآورنده: قرن 7 ق
محل نشر : قم
ناشر : دارالحدیث
نوبت چاپ : دوم
تاریخ انتشار : 1389ش
تعداد صفحه : 714
قطع : وزیری
زبان : عربی
رده بندی کنگره : BP‎‏ ‎‏248‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏2‎‏م‎‏5‎‏ ‎‏1344
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار

کتابی اخلاقی ـ روایی

ثقة الإسلام ابوالفضل علی بن رضی الدین حسن بن امین الدین فضل طبرسی معروف به سبط طبرسی از علمای قرن هفتم هجری است. تاریخ تولد و وفاتش در کتب تراجم و رجال ذکر نشده، و با توجه به اینکه فرزند صاحب مکارم الأخلاق است حدس زده شده که اوایل قرن هفتم هجری زندگی کرده باشد. پدرش رضی الدین حسن از علمای بنام و نویسنده کتاب مکارم الأخلاق و جدش امین الدین فضل مشهور امین الإسلام طبرسی (صاحب مجمع البیان درگذشته ۵۴۸ ق) است.

کتاب مشکاة الأنوار در زمره کتابهای اخلاقی – روایی است. در این گونه کتابها، مؤلفین با گردآوری و باب بندی روایات اخلاقی، برای تاثیر گذاری و تقویت بنیه اخلاقی، از نفس رحمانی و مؤثر پاکان و معصومین علیهم السلام سود جسته و برای تاثیرگذاری بیشتر در مخاطب، ثواب و عقاب اخروی را محور مطالب کتاب قرار می دهند و پیامدهای کردار بد، یا پاداش اعمال نیک را، گوشزد می کنند.

از کتابهایی که بدین شیوه نگارش یافته اند می توان بخش ایمان و کفرِ اصول کافی کلینی؛ مکارم الاخلاق حسن بن فضل طبرسی؛ تنبیه الخواطر و نزهه النواظر معروف به مجموعه ورام از ورام بن ابی فراس مالکی اشتری (د ۶۰۵ ق)؛ المواعظ  شیخ صدوق؛ محاسن احمد بن ابی عبدالله برقی (د ۲۸۰ ق) را می توان نام برد.

در این کتابها برخی از  بزرگان صرفا به گردآوری و دسته بندی روایات بسنده کرده اند، و برخی آن احادیث را شرح گفته و حکایات و امثال بر آن افزوده اند تا به مذاق خواننده بنشیند.

ثقة الإسلام علی طبرسی در مقدمه اش بر مشکاة الأنوار خبر از کتابی می دهد که پدرش آغاز به نوشتن کرده بوده، اما با وفاتش ناتمام می ماند، سپس بیان می کند که جمعی از مؤمنین که راغب به امور خیر بودند از من خواستند تا این کتاب را تألیف کنم، من نیز هر آنچه از آن کتاب نزدم بود نوشتم و آن را مرتب کرده و باب بندی کردم و در آخر هر باب اوراقی را سفید گذاشتم تا بعدا هر آنچه از دستم بشده بر آن بیفزایم.

ایشان سپس کتابش را مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار نام می نهد و امید آن می دارد که خوانندگان کتابش او را نیز دعا کنند.

کتاب در ده باب تدوین شده است:

باب اول ایمان و اسلام، و آنچه که متعلق به این دو هستند؛ شامل پانزده فصل است: توحید، اخلاص، یقین، توکل، صبر، شکر، رضا، حسن ظن به خدا، تفکر، ایمان واسلام، تقیه، تقوی و پرهیزکاری، امر به معروف و نهی از منکر، ادای امانت و ذکر؛

باب دوم صفات و حالات و علامات شیعیان، که شامل نه فصل است: صفات شیعه، علامات شیعه، آداب شیعه بودن، منزلت شیعه نزد خدا و آنچه که واجب است انجام بدهند، آنچه در فضیلت شیعیان علی علیه السلام نقل شده، کرامت مؤمن نزد خدا، حق مؤمن بر مؤمن، آزار مؤمن و دِین؛

باب سوم کردار نیک و خصال نیکو که در ۲۹ فصل تدوین شده است. حفظ زبان، اصلاح بین مردم، انفاق، مدارات و حسن معاشرت با مردم، صداقت و نهی از غیبت از اموری هستند که در این باب از آنها سخن گفته شده است؛

باب چهارم آداب معاشرت با مردم، که در دوازده فصل تدوین شده است. دوستی گرفتن، آداب جلوس، آداب معاشرت و ... از مطالبی هستند که در این باب از آنها سخن می گوید؛

باب پنجم مکارم اخلاق، که در هفت فصل تدوین شده و شامل صفاتی چون حسن خلق،تواضع، عفو و گذشت، سخاوت و بخل، حیا، غیرت و مکارم اخلاق می باشد؛

باب ششم  ذکر عیوب نفس و مجاهده آن و صفت عقل و قلب، که در هشت فصل مرتب شده است و شامل عیوب نفس، صفت عقل، قلب، خلوت و عزلت گزیدن، ذم دنیا و آنچه که متعلق به جمع مال است؛

باب هفتم مصیبت و سختی و بلایا و آن وعده هایی که خدا به صبر پیشگان داده است، شامل نه فصل است؛

باب هشتم خصلتهایی که از آنها نهی شده، و شامل ده فصل است و از اموری چون غضب، حسد، ریا، عجب، ظلم و تحقیر مؤمن سخن گفته است؛

باب نهم مواعظ؛

باب دهم متفرقات.

مؤلف هر فصل را با روایتی از کتب پیشین به ویژه محاسن برقی نقل می کند. او در این کتاب از کتبی چون روضة الواعظین نیشابوری، توحید و صفات الشیعه و علل الشرایع و عیون اخبار الرضای صدوق، ارشاد مفید، مجمع البیان و اعلام الورای طبرسی، الزهد اهوازی و ... نقل کرده است.

ویژگی مشکاة الانوار

ثقة الاسلام علی طبرسی در  بسیاری از فصول کتابش از روایات محاسن برقی نقل کرده است، اما از آنجایی که برخی از آن روایتها در محاسن که امروزه دست ماست موجود نیس معلوم می شود بخشی از کتاب محاسن برقی از بین رفته است و می توان با مراجعه به مشکاة الانوار بخشی از آن کتاب را بازسازی کرد.

چاپهای مشکاة الأنوار

  1. چاپ مکتبه حیدریه با مقدمۀ صالح الجعفری، نجف اشرف، ۱۳۸۵ق / ۱۹۶۵م؛
  2. چاپ مؤسسه اعلمی در سال ۱۴۱۱ق، بیروت؛
  3. تحقیق مهدی هوشمند، دار الحدیث ۱۴۱۸ق، قم؛
  4. تحقیق مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث در دو جلد، ۱۴۲۳ق، قم.

ترجمه های مشکاة الأنوار

  1. ترجمه ونگارش عزیز الله عطاردی، با کتابت میر شاه جاوید؛ دهلی وسپس در تهران در سال ۱۳۷۴ش چاپ شده است؛
  2. ترجمه سید عبدالحسین رضائی نیشابوری، طوس؛
  3. ترجمه از مهدی هوشمند و عبد الله محمدی، دار الثقلین، قم؛ آقای رحیم قاسمی این ترجمه را به نقد کشیده و ایرادات فراوانی بر آن گرفته است. (علوم حدیث، شماره ۲۴ «نگاهی به ]ترجمه و تحقیق[ مشکوة الانوار»).

منابع:

الذریعه از شیخ آقا بزرگ تهرانی؛ سایت  lib.ir؛ hawzah.net

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی