فضل بن عبد الرحمان بن عبّاس
پرسش :
فضل بن عبد الرحمان بن عبّاس کیست؟
پاسخ :
فضل بن عبد الرحمان بن عبّاس بن ربيعة بن حارث بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف، شاعر بود و به سال ۱۲۹ يا ۱۲۸ ق، در گذشت. در الأعلام، چنين آمده است: وى، حدود سال ۱۷۳ ق، در گذشت. هنگامى كه هارون الرشيد، در پىِ يافتن و در بند كردن بنى هاشم بود، او پنهان شد. در معجم الاُدباء مرزبانى، آمده است: وى در زمان خود، سَرور و بزرگ بنى هاشم بود و از سادات و بزرگان و دانشمندان و شاعران آنها به شمار مى رفت. وى، اوّلين كسى بود كه در شهادت زيد بن على بن الحسين(ع) ، لباس سياه عزا به تن كرد و در رثاى وى، در قصيده اى بلند و زيبا، شعر گفت. شعر وى، از لحاظ ادبى، ملاك بوده و سيبويه، بِدان استشهاد مى كرده است.
سروده او در رثای امام حسین(ع):
شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : لَمّا قُتِلَ زَيدُ بنُ عَلِيٍّ(ع) في سَنَةِ اثنَتَينِ وعِشرينَ ومِئَةٍ في خِلافَةِ هِشامِ بنِ عَبدِ المَلِكِ . . . قالَ الفَضلُ بنُ عَبدِ الرَّحمنِ مِن قَصيدَةٍ لَهُ طَويلَةٍ : . . .
أينَ قَتلى مِنّا بَغَيتُم عَلَيهِم ثُمَّ قَتَّلتُموهُمُ ظالِمينا
أرجعوا هاشِما ورُدّوا أبَا اليَق ظانَ وَابنَ البُدَيلِ في آخَرينا
قُتِلوا بِالطُّفوفِ يَومَ حُسَينٍ مِن بَني هاشِمٍ ، ورُدّوا حُسَينا
أينَ عَمرٌو وأَينَ بِشرٌ وقَتلى مَعَهُم بِالعَراءِ ما يُدفَنونا
أرجِعوا عامِرا ورُدّوا زُهَيرا ثُمَّ عُثمانَ ، فَارجِعوا عازِمينا
وَارجِعوا الحُرَّ وَابنَ قَينٍ وقَوما قُتِلوا حينَ جاوَزوا صِفّينا
وَارجِعوا هانِئا ورُدّوا إلَينا مُسلِما وَالرُّواعَ في آخَرينا [۱]
لَن تَرُدّوهُمُ إلَينا ولَسنا مِنكُمُ غَيرَ ذلِكُم قابِلينا [۲]
شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد : هنگامى كه زيد بن على در سال ۱۲۲ ق ، و در دوران خلافت هشام بن عبد الملك ، كشته شد ، ... فضل بن عبد الرحمان ، در قصيده اى طولانى ، چنين گفت:
... كجايند كشته هاى ما كه به آنها ، ستم روا كرديد و آن گاه ، ظالمانه ، آنها را كُشتيد؟
هاشم را به ما برگردانيد و ابو يقظان و ابن بُدَيل و ديگران را باز گردانيد
و نيز [كسانى را كه] از بنى هاشم در طَف، در روزِ حسين(ع) كشته شدند و حسين را به ما برگردانيد.
عمرو [صَيداوى] و بِشر [حَضرَمى] و كسانى كه با آنها ، در بيابان ، كشته شدند و دفن نشدند، كجايند؟
عامرِ [عبدى] را برگردانيد و زُهَير [بن سليم] را به ما پس دهيد. آن گاه ، عثمان [بن على] را و سپس مردانِ پُرعزمِ ما را بر گردانيد.
و حُر را برگردانيد و پسر قَين را و گروهى را كه پس از گذر از صفّين ، [در كربلا] كشته شدند.
و هانى را برايمان برگردانيد و مُسلمِ و ساير مردان مسئوليت شناسِ ما را باز گردانيد.
هرگز نمى توانيد آنها را برايمان برگردانيد و ما نيز جز برگرداندن آنها هيچ چيزى را از شما نمى پذيريم [و هميشه ميان ما و شما ، جنگ خواهد بود] .
[۱] عنى بعامر : العبدي ، وبزهير زهير بن سليم ، وبعثمان : أخا الحسين(ع) ، وبالحر : الرياحي ، وبابن قين : زهيرا ، وبعمرو : الصيداوي ، وببشر : الحضرمي .
[۲] شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : ج ۷ ص ۱۶۵، الكنى والألقاب: ج ۱ ص ۲۳۲.
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت