مروری بر مقاله «راهکارهای فهم حدیث» در کتاب الاربعون حدیثاً

راوي: متن كامل این مقاله در شماره 54 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حديث» به سردبيری محمد محمدی نيك(ری‌شهری) كه به تازگی منتشر شده درج شده است.

به گزارش راوي، «غلامرضا رییسیان» مؤلف این مقاله در ابتدای مقاله خود آورده است: بررسی و شناخت شیوه‌های فهم حدیث در حوزه حدیث پژوهی امری مهم و ضروری است. از جملۀ مجموعه‌های حدیثی، کتاب‌هایی تحت عنوان چهل حدیث است که مورد توجه و اهتمام علما در طی قرن‌ها بوده و هست. مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة بیش از هفتاد اثر را تحت همین عنوان معرفی کرده است؛ از جمله آنها اربعین شیخ بهایی است که در سدۀ دهم هجری به خامه این عالم وارسته ذوفنون به رشته تحریر درآمده است. این مجموعۀ حدیثی، با حجم کم آن، در بردارندۀ مطالب بسیار ارزنده در موضوعات گوناگون است؛ بیان معنای واژگان، ضبط دقیق کلمات موجود در حدیث، تحلیل و تفسیر محتوای حدیث با استفاده از آیات قرآن کریم و احادیث دیگر، بیان نکات صرفی و نحوی و بلاغی که در موارد متعددی متفاوت با آن چیزی است که در کتاب‌های دیگر بیان شده است و نیز حلّ تعارض احادیث از ویژگی‌های برجسته این کتاب است که در این پژوهش به ذکر نمونه‌هایی از هر یک از موارد یاد شده، می‌پردازیم.
در ادامه این مقاله می خوانید: یکی از سنّت‌های نیکوی اندیشمندان شیعه تألیف کتاب‌هایی تحت عنوان اربعین بوده و هست. توجه به این مهم در حقیقت، عمل به حدیث شریف پیامبر اکرم 6 است که فرمود: من حفظ علی امتی اربعین حدیثاً حشره الله یوم القیامة فقیهاً عالماً. شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة بیش از هفتاد اثر را تحت همین عنوان معرفی کرده است. هر یک از آنان به فراخور تخصص و یا علاقه شخصی و یا نیاز جامعه، چهل حدیث را انتخاب کرده و به شرح و توضیح آن پرداختند. البته بعضی از این مجموعه‌های حدیثی تنها به ذکر حدیث اکتفا کرده‌، اما بعضی دیگر به شرح و توضیح متن حدیث و گاهی نیز به بررسی سند پرداخته‌اند. از جمله این مجموعه‌های حدیثی اربعین شیخ بهایی است که مؤلّف آن، احادیث گوناگون را در کتاب گردآورده و به تناسب موضوع، مطالب مهمی را در شرح و توضیح آنها بیان کرده است.
در بخش دیگری از این مقاله آمده است: از آنجایی که بررسی و شناخت شیوه‌های فهم حدیث در حوزه حدیث پژوهی امری مهم و ضروی است، بر آن شدیم با مطالعه و بررسی دقیق کتاب فوق، نکات مهم و ویژگی‌های برجسته آن را با ذکر نمونه‌هایی بیان کنیم. از جمله آن ویژگی‌ها عبارت‌اند از: بیان معنای واژگان، ضبط دقیق کلمات، بیان نکات صرفی، نحوی، بلاغی، تحلیل و تفسیر محتوای حدیث در پرتو آیات قرآن کریم و احادیث دیگر و نیز حل تعارض احادیث. یکی از ابزارهای فهم حدیث، آشنایی شایسته با ادبیات عرب است. چه بسا در اثر عدم آشنایی با آن، برداشت نادرستی پدید می‌آید. برخی از دانش‌های مهم ادبیات عرب، لغت، صرف، نحو و علوم بلاغی است. مؤلّف از همۀ این دانش‌ها در شرح و توضیح مراد از حدیث بهره برده است.
گفتنی است: مقاله راهکارهای فهم حدیث در کتاب الاربعون حدیثاً (اربعین) شیخ بهایی، توسط «غلامرضا رییسیان» تدوین و به تازگی در شماره 54 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حديث» به سردبيری محمد محمدی نيك(ری‌شهری) منتشر شده است.