اخلاق و آداب مامقانی

کتاب مرآه الکمال تألیف آیت اللّٰه شیخ عبداللّٰه مامقانی، از آثار مربوط به آداب و سنن و یا به تعبیر امروزی سبک زندگی دینی و اسلامی است.

کتاب مرآه الکمال تألیف آیت اللّٰه شیخ عبداللّٰه مامقانی، از آثار مربوط به آداب و سنن و یا به تعبیر امروزی سبک زندگی دینی و اسلامی است. این اثر ارزنده از جمله آثار نادر در دوره معاصر و یا بهتر بگویم در قرن چهاردهم است که پیرامون سبک زندگی دینی به رشته تحریر در آمده است. مرآة الکمال توسط فرزند مؤلف، آیت الله محیی الدین مامقانی مستند سازی و تحقیق شده و سپس در سه جلد به زیور طبع آراسته گردیده است. حجم زیاد کتاب از یک سو و فرصت کم خوانندگان و علاقمندان به معارف اهل بیت علیهم السلام از سویی دیگر، زمینه ی تلخیص و سپس ترجمه را فراهم نموده است. اثری کم حجم، اما سودمند برای عموم علاقمندان به زندگی با رنگ و بوی دین و اخلاق.

بخشی از مقدمه
در سامان دهی به این اثر ارزنده چهار اقدام صورت گرفته است:

۱‌. گزیده سازی: هدف اصلی در تولید این اثر، انتقال مفاهیم بوده است. از این رو سعی بر آن بود که مهمترین مطالب روزآمد و کاربردی، انتخاب شود. با این رویکرد حجم مطالب انتخاب شده کمتر از ۲۵ % از حجم کتاب مرآة الکمال است. بدیهی است تلخیص مطالب، آسیب‌هایی به دنبال داشته است؛ لکن تلاش بر آن بوده است ضمن رعایت ساختار اصلی کتاب، مباحث مهم مورد غفلت واقع نشود و مطالب سودمند بویژه آنچه برای جامعه امروز، مورد توجه بیشتر قرار گیرد. گفتنی است از کتاب مرآة الکمال تلخیص و ترجمه دیگری با عنوان سراج الشیعه فی آداب الشریعه یا اخلاق و آداب زندگی در شریعت اسلامی منتشر شده است. لکن آن کتاب نیز در۹۵۹ صفحه عرضه شده و چندان مختصر نیست. بعلاوه ادبیات آن با نثر روان امروزی فاصله داشته جوان امروزی را با چالش به هنگام مطالعه مواجه می سازد. در نتیجه اگرچه از نظر ادبی ارزشمند است، لکن به دلیل کم بهره بودن از روانی و سادگی ادبیات امروزین برای مخاطب امروز چندان جذاب و دلنشین نیست.

۲‌. ترجمه روان: اهتمام بر آن بود که این اثر با ترجمه ساده و روان انجام شود. این رسالت مهم را برادر بزرگوار جناب آقای احمد شیخ حائری برعهده گرفت و به خوبی از عهده گزیده سازی و ترجمه ساده و روان آن برآمد.

۳‌. تنظیم مطالب: به نظر می رسید مطالب گزیده شده از کتاب نیازمند تغییراتی در تنظیم باشد. از این رو با جابجایی برخی مطالب گزیده شده، چینش منطقی کتاب قوت یافت. لذا در این کتاب برخی مباحث کتاب مرآة الکمال تقدیم و تأخیر شده است تا نظام منطقیتری به خود بگیرد. گرچه نقش سلیقه را نیز در انتخاب مطالب نمی‌توان نادیده گرفت.

۴‌. تغییراتی در عناوین و تیترها نیز از جمله تغییرات اندکی است که در عناوین گزیده صورت گرفته است.

۵. یکی از اقدامات صورت گرفته در این کتاب که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است کار تخریج و مستند سازی متون وحیانی آن است. توضیح آنکه پس از بررسی متن روایات نقل شده در کتاب مرآة الکمال و آدرس منابعی که به عنوان مصدرِ متونِ رواییِ آن در پاورقی نقل شده است ، دریافتیم که اولاً مؤلف کتاب، متونِ فراوانِ حدیثیِ استفاده شده در کتاب خود را، به صورت نقل به مضمون آورده و متن دقیق روایات بیان نشده است. ثانیا گرچه روایات کتاب توسط فرزند مرحوم، مستند سازی شده است لکن به دلیل فقدان کتابنامه در انتهای آن امکان بهره گیری از آدرس متون روایی وجود نداشت؛ زیرا مشخص نبود که آدرس ذکر شده در پاورقی، مربوط به کدام نسخه از مصدر مربوطه است. متأسفانه آن آدرس منابع عیناً در سراج الشیعه نیز آمده است بی آنکه در آن کتاب نیز کتابنامه ای آورده شود. کتابنامهای که مصدر هر یک از متون روایی را برای خواننده معرفی و نسخه آن را آشکار سازد. از این رو علی رغم ذکر منابع متون روایی، خوانندگان دو کتاب مرآة الکمال و سراج الشیعه به دلیل عدم دستیابی به متن دقیق روایات و نیز عدم دسترسی به نسخهای از هر مصدر که آدرسها مطابق با آن است ، نمی توانند از آدرسها بهره ببرند. به ناچار در این اثر علاوه بر تلخیص، ترجمه و تغییراتی در تنظیم و عناوین تیترها، با تلاش بسیار روایاتِ کتاب که همگی نقل به معنا بود، مورد دقت نظر قرار گرفته و مصادر روایات آن پیدا و در پایان کتاب نیز کتابنامه قابل استفاده آورده شد. البته خوانندگان گرامی اشراف دارند که یافتن مصادر روایاتی که متن دقیقی از آن روایات در اختیار نباشد کار بسیار دشواری است . مسئولیتی که برادر گرامی جناب حجت الاسلام آقای علی نقی پارسانیا زحمت آن را بر عهده گرفتند و اینجانب از ایشان به خاطر قبول این زحمت صمیمانه سپاسگزارم.

اما مباحث کتاب به دو حوزه آداب و اخلاق به تفصیل پرداخته است، گرچه وزنه مباحثِ مربوط به آداب سنگین‌تر است. کتاب اخلاق مامقانی شامل یازده فصل است. مؤلف بیشتر حجم فصل ششم که بزرگترین فصل کتاب نیز هست را به مباحث مربوط به صفات اخلاقی اختصاص داده و در بقیه فصول، تماماً آداب و سبک زندگی دینی را ترسیم نموده است.

کتاب پیش رو «اخلاق مامقانی» نامیده شده تا ضمن استفاده از یک عنوان فارسی به نویسنده کتاب نیز اشارهای داشته باشد. امید است که این اثر توانسته باشد گامی مثبت در ترویج آموزه های اخلاقی و سبک زندگی اسلامی برداشته باشد.