سوره هاى طِوال و مِئون و مَثانى و مُفصَّل

پرسش :

در بعضی احادیث سخن از سوره هاى طِوال و مِئون و مَثانى و مُفصَّل است. یعنی چه؟



پاسخ :

علّامه طبرسى قدّس سرّه مى گويد: در خبر شايعى از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آمده است كه فرمود: «به جاى تورات، [سوره هاى ]طِوال هفت گانه به من داده شد، و به جاى انجيل، [سوره هاى ]مَثانى ، و به جاى زبور ، [سوره هاى ]مِئون . همچنين به [سوره هاى ] ، مفصّل برترى داده شده ام». در روايت واثلة بن اسقع هم آمده است: «به جاى انجيل، [سوره هاى ] مِئين به من داده شد، و به جاى زبور، [سوره هاى ]مَثانى . همچنين فاتحة الكتاب و آيات پايانى سوره بقره ، از زير عرش ، به من داده شد و به هيچ پيامبرى قبل از من داده نشده اند . نيز [سوره هاى ]مفصّل را پروردگارم به عنوان بخششى به من عطا فرمود» .

«طُوَل هفت گانه» ، عبارت اند از: بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف و انفال با توبه؛ زيرا اين دو (انفال و توبه) را «قرينَتَين (دو همنشين)» مى خوانند. به همين دليل ، بين آن دو با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) ، فاصله نيفتاده است. بنا به قولى ، هفتمى ، سوره يونس است. «طُوَل» ، جمع «طُولى » است و «طولى » ، مؤنّث «أطول» است. اين سوره ها را از آن جهت «طُوَل» گفته اند كه طولانى ترين سوره هاى قرآن اند.

 امّا «مثانى» ، عبارت اند از سوره هاى پس از هفت سوره طولانى، كه اوّلين آنها سوره يونس است و آخرينشان ، سوره نحل. اينها را از آن جهت مَثانى گفته اند كه پس از سوره هاى طِوال مى آيند . گويا طُوَل ، مبادى هستند و مَثانى ، دومينِ آنها. «مثانى» ، جمع «مَثنى » است ، مانند معنى و معانى. فرّا مى گويد: واحد آن ، «مثناة» است. بنا به قولى ، مَثانى ، عبارت است از «كلّيه سوره هاى قرآن، اعم از طِوال و قِصار آن، به دليل اين آيه شريف : ( كِتَبًا مُّتَشَبِهًا مَّثَانِىَ ) . اين قول ، از ابن عبّاس است. علّت اين هم كه آنها را «مثانى» گفته اند ، اين است كه خداوند سبحان ، در آيات قرآن ، مَثَل ها و حدود و فرائض را دو بار ذكر كرده است. به قولى ، مثانى ، در آيه شريف : ( وَ لَقَدْ ءَاتَيْنَكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِى ) ، آيات سوره حمد است. اين قول ، از امامان ما عليهم السلام روايت شده و حسن بصرى نيز همين را گفته است.

 امّا «مِئون»، عبارت است از هر سوره اى كه حدود صد آيه يا كمى بيشتر يا كمتر دارد. اين سوره ها ، هفت تا هستند . اوّلين آنها ، سوره بنى اسرائيل است و آخرينشان ، مؤمنون. بنا به قولى ، سوره هاى مِئَون ، سوره هايى هستند كه بعد از طوالِ هفتگانه مى آيند، و مثانى، سوره هاى بعد از مِئون هستند كه كمتر از مئون و بيشتر از سوره هاى مفصّل هستند، و آنها را مثانى گفته اند ؛ چرا كه مئون ، مبادى آنهايند.

 امّا «مُفصّل» : عبارت اند از سوره هاى كوتاه بعد از «حا . ميم ها (حواميم)» تا آخر قرآن. علّت آن كه اين سوره ها را مفصّل گفته اند ، اين است كه ميان آنها با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) زودْ زود ، فاصله مى افتد.[۱]

 

[۱]. مجمع البیان ج ۱ ص ۴۱ ـ ۴۲.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت