سبوح، قدوس

واژه شناسى «سبّوح» و «قدّوس»

صفت «سُبّوح (بسيار پيراسته) » ، ساخت مبالغه است از مادّه «سبح» كه گونه اى از عبادت است . و تسبيح ، يعنى تنزيه ؛ به معناى پيراستن و دور كردن از بدى ها . عرب مى گويد : «سبحانَ مِن كذا» ؛ يعنى : چه قدر از آن چيز ، دور است. «سبحان اللّه » ، يعنى : «تنزيه ، از آنِ خداست» و «سبحان» به دليل مصدر و مفعول مطلقْ بودن ، منصوب شده است. گويا گفته است : «بى گمان ، خدا را از هر بدى پاك مى شمارم» .

 صفت «قدّوس (بسيار پاك) » نيز ، ساخت مبالغه است از مادّه «قدس» كه بر پاكى دلالت دارد . پس قدّوس ، همان پاكيزه پيراسته از عيب ها و كاستى هاست.

سبّوح و قدّوس ، در قرآن و حديث

صفت «سبّوح» ، در قرآن كريم به كار نرفته است ؛ امّا برگرفته هاى مادّه «سبح» ، بيش از نود بار به كار رفته كه از اين ميان ، ۱۵ بار با تعبير «سبحان» است.

 صفت «قدّوس» ، در قرآن كريم دو بار آمده و در هر دو ، با صفت «مَلِك» همراه شده است. صفت «سبّوح» همراه با «قدّوس» ، در احاديث بسيارى وارد شده است. براى نمونه ، روايت شده است كه پيامبر خدا در سجود و ركوع خود مى گفت : «بسيار پيراسته و پاك است پروردگار فرشتگان و روح» و امير مؤمنان على عليه السلاممى گفت : «بسيار پيراسته است، بسيار پاك است و برتر از آن است كه از او همان چيزى سر بزند كه از آفريدگان سر مى زند» و وارد شده كه ائمه عليهم السلاممى گفتند : «اى بسيار پاك ، اى نور پاكى، اى بسيار پيراسته ، اى منتهاى پيراستگى!».

 در بحث واژه شناسى ، ديديم كه دو صفت «سبّوح» و «قدّوس» ، از نظر معنا، نزديك به هم هستند. پس هر دو بر پيراستگى آفريدگار از كاستى ها و عيب ها دلالت دارند و در آيات و احاديث ، امور بسيارى آمده كه پيراسته دانستن خداوند از آنها ، بايسته است (از جمله : انباز و فرزند و جسم داشتن ، و كار بيهوده كردن) و طبيعى است كه پيراستگىِ خداوند ، به اين موارد منحصر نمى گردد . پس لازم است كه آفريدگار را از همه كاستى ها و عيب ها پيراسته بدانيم ، همان گونه كه در حديث آمده : «اى خداىِ بسيار پاك ، و اى پاكيزه از همه چيز !».

 امّا دليل تأكيد آيات قرآنى و احاديث بر مواردى از پيراستگى كه در بالا ياد شد ، آن است كه اين موارد، بيشتر از موارد ديگر ، محلّ ابتلا هستند ؛ چرا كه بسيارى از افراد، انباز يا فرزند را به خداى سبحان نسبت مى دهند و برخى ديگر ، جسم داشتن و كار بيهوده را به خدا نسبت مى دهند. خداوند ، بسى برتر و بالاتر از همه اين امور است.