دسته بندى موضوعى توقيع های حضرت مهدی(ع)

۱. معارف اعتقادى و سياسى

بخش مهمّى از پرسش ها مربوط به معارف اعتقادى مانند : صفات خدا، نبوّت ، ختم قرآن و بويژه مسئله امامت و مبادى علوم امامان و تبّرى از غاليان و منحرفان بوده است .[۱]امام زمان(ع) در جواب اين گونه سؤالات با يادآورى و تأكيد بر اين كه زمين هيچ گاه خالى از حجّت نبوده است و اين سنّت الهى تا قيامت ادامه پيدا مى كند ، به وظيفه امام در تعيين امام بعد از خود پرداخته و خاطرنشان ساخته كه امام عسكرى(ع) ايشان را به امامت معرّفى نموده است . از امامت به طور كلّى و از امامت خويش در برابر افرادى مثل جعفر كذّاب ، دفاع نموده ، شيعيان را از تعيين وقت ظهور، معرّفى، جانمايى و جستجوى از خود، نهى كرده و در عوض، وكيلان متعدّد و قابل اعتمادى را به جاى خود ، نصب نموده است .

به احتمال فراوان ، خبر دادن هاى شگفت انگيز ناحيه مقدّسه از امور مالى و پنهانى پيروان و مراجعان ،[۲]براى تثبيت مسئله امامت و اميدبخشى به شيعه، در دوره غيبت بوده است .[۳]

۲. احكام فقهى

بخش گسترده و قابل اعتنايى از محتواى توقيع ها ، پاسخ سؤالات فقهى است . در اين توقيعات، به پرسش هاى متعدّد شيعيان در باره طهارت ، نماز ، روزه ، حج ، شهادت ، قضا ، وقف ، معاملات ، خمس ، صدقه ، نكاح ، مُسكرات ، زيارت قبور ائمّه عليهم السلام ، استخاره ذات الرقاع و تسبيح حضرت فاطمه عليها السلام و ... جواب داده شده است .[۴]

بخش مهم و عمده توقيع هاى فقهى ، با آنچه ما در ديگر كتاب هاى حديثى و فقهى داريم، هماهنگ و با فتاواى مشهور فقيهان شيعه ، همسو و سازگار است، هر چند گاه اختلاف هايى به چشم مى آيند كه مانند ديگر تعارض هاى جزئى و ابتدايى احاديث فقهى ، نياز به حل و جمع فقهى دارند.

۳ . كرامت ها و دعاها

بخش ديگرى از توقيع ها، در بر دارنده امورى است كه به گونه اى كرامت هاى امام مهدى(ع) را نشان مى دهند ، از جمله : دعاهاى امام(ع) در پى درخواست هاى متعدّد و هماره شيعيان و دوستداران ايشان و نيز خبر دادن امام(ع) از برخى حقوق مالى پنهان و ديگر امور نهانى، كه هم در آن زمان و هم در اين عصر، مى توانند يكى از بهترين دليل ها بر اثبات حقّانيت و امامت حجّت(ع) به شمار آيند .[۵]

۴ . موضوعات پراكنده

برخى توقيع ها، در بر دارنده مسائل پراكنده و مختلف اند، به گونه اى كه نمى توان آنها را در يك موضوع كلّى جاى داد. براى نمونه، جواب مسائل اسحاق بن يعقوب ، مشتمل بر مسائل : امامت، غيبت، توثيق و تضعيف وكيلان حقيقى و دروغين و نيز برخى احكام فقهى است.