حسیب

واژه شناسى «حسيب»

صفت «حسيب (حسابگر / بسنده)» بر وزن فعيل و از مادّه «حسب» است كه دو معناى اصلى دارد : نخست ، شمارش؛ چنان كه مى گويى : «حسبت الشى ءَ أحسبه حسبا وحُسبانا؛ آن چيز را شمردم». دوم ، بسندگى؛ چنان كه مى گويى : «شيءٌ حِسَابٌ ؛ چيز بسنده». «أحسبتُ فلانا»، هنگامى به كار مى رود كه آنچه او را خشنود مى سازد ، به او عطا كنى . بنا بر اين، «حسيب» در لغت ، دو معنا دارد : حسابگر و بسنده .

حسيب، در قرآن و حديث

نام «حسيب» ، در قرآن كريم سه بار و نام «حاسب»، دو بار و تعبير «سريع الحساب (زود شمار) » ، هشت بار و عبارت «بغير حساب (بدون شمارش)» ، شش بار به كار رفته است.

چنين مى نمايد كه تعبير «سريع الحساب (زود شمار) » و «أسرع الحاسبين (سريع ترين حسابرس) » و «بغير حساب» ، در معناى نخستِ حساب (شمارش) به كار رفته اند؛ اما موارد كاربرد «حسيب» و «حاسب» ، در قرآن و حديث ، به هر دو معناى ياد شده تفسيرپذيرند ؛ هرچند كه معناى نخست ، نزديك تر است ، مانند آيه  «و هر گاه شما را به درودى درود گفتند، پس با بهتر از آن ، درود بگوييد يا همان را باز گردانيد كه خداوند ، بر هر چيزى حسابگر است»  و يا حديثِ : «و خداوند ، ميان ما و شما در دنيا و آخرت ، حسابگر است».