فهم قرآن و نیاز به سنت
پرسش :
برخی قائلند که فهم قرآن نیازی به سنت ندارد. آیا این نظریه قابل قبول است؟
پاسخ :
بطلان اين نظريه ، نياز چندانى به برهان ندارد؛ زيرا با اندكى تأمّل ، روشن مى شود كه ملاحظات سياسى ، مبناى اصلى آن بوده است ، نه باورهاى علمى و دينى. در عين حال ، دلايل ذيل ، بطلان اين ديدگاه را روشن مى سازند:
-
اجتهاد در برابر نصّ قرآن
نظريّه بى نياز بودن قرآن شناسى از سنّت ، در مقابل آياتى است كه پيامبر خدا را مُبيِّن و مفسّر وحى، معرّفى كرده و اطاعت از ايشان را مانند اطاعت از خداوند ، واجب نموده اند.[۱]
همچنين آياتى از قرآن ، تأكيد دارند كه اين كتاب ، روشن و روشنگر همه چيز است ، مثل :
«لَّقَدْ أَنزَلْنَآ ءَايَاتٍ مُّبَيِّنَاتٍ.[۲]
تحقيقا آياتى روشنگر را فرو فرستاديم» .
«هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ.[۳]
اين ، بيانى براى مردم است» .
«نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَىْ ءٍ.[۴]
و اين قرآن را كه روشنگر هر چيزى است ، بر تو فرو فرستاديم» .
اين آيات ، بى ترديد ، بدين معنا نيستند كه همه معارف قرآن ، براى همه مردم ، واضح و روشن است و نيازى به تفسير وتبيين ندارد ؛ بلكه معارف قرآن ، مراتبى دارد و هر كس به حسب استعداد و ظرفيت فكرى و روحى خود ، از روشنايى و روشنگرى اين كتاب آسمانى ، پرتو مى گيرد.[۵]
-
اجتهاد در برابر نصّ پيامبر(ص)
تصميم پيامبر(ص) در باره نوشتن چيزى كه مانع از گم راهى امّت شود ـ كه شرح آن گذشت ـ ، به روشنى نشان مى دهد كه قرآن ، به تنهايى ، مانع گم راهى نيست. تجربه تاريخ اسلام هم اين واقعيت را تأييد كرده است و اگر نبود جز اين كه نظريه بى نيازى قرآن از سنّت ، اجتهاد در برابر سخن كسى است كه به تصريح قرآن، از سرِ هوس، سخن نمى گويد[۶]و اطاعت از او ، اطاعت از خداست[۷]و مردم ، موظّف به انجام دادن همه اوامر او هستند ،[۸]همين براى اثبات بطلان آن ، كافى بود.
-
اجماع امّت اسلامى بر نيازمندى به سنّت
اجماع مسلمانان در عمل كردن به سنّت و معتبر دانستن آن به عنوان دومين منبع معرفت دينى در كنار قرآن ، دليل ديگرى بر ردّ ديدگاه نخست ، محسوب مى شود.
[۱]مانند آيه ۴۴ از سوره نحل و آيه ۹۲ از سوره مائده.
[۲]نور : آيه ۴۶ .
[۳]آل عمران : آيه ۱۳۸ .
[۴]نحل : آيه ۸۹ .
[۵]ر.ك : ص ۶۳ (درآمد / مراتب قرآن شناسى) .
[۶]«مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى ؛ و از سرِ هوس ، سخن نمى گويد . اين (قرآن) ، بجز وحى اى كه فرو فرستاده مى شود ، نيست» (نجم: آيه ۳ ـ ۴) .
[۷]«مَّن يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ؛ هر كس پيامبر را اطاعت كند، خداوند را اطاعت كرده است» (نساء:آيه۸۰).
[۸]«مَآ ءَاتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ ؛ آنچه را كه پيامبر به شما داده است ، بگيريد و از آنچه شما را باز داشته ، باز ايستيد» (حشر : آيه ۷) .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت
