مستندات توقيت كنندگان و بررسی آنها

با توجّه به برخى از گزارش هاى ياد شده كه مستند آن در دست بود، مى توان مستندات وقت گذاران را در موارد زير جاى داد:

۱. احاديث: مستند برخى از اين توقيت ها احاديث فريقين در اين زمينه است. توقيت سيوطى و ابن حجر هيثمى از ميان اهل سنّت و از بين شيعيان ، وقت گذارى علّامه مجلسى،[۱]صاحب جواهر القوانين[۲]و ... از اين قرار است. احاديث هزاره گرايانه و فتواى برخى از اهل سنّت نيز كه پيش تر ذكر شد، در اين بخش جاى مى گيرد.

۲. علوم غريبه: يكى از اين نمونه ها مطلبى است كه محمّد بن پاينده ساوه اى در كتاب درّ التمام فى تاريخ خروج المهدى عليه السلام آورده:

و رأيت فى مفتاح جفر الكبير، عن على بن أبى طالب عليه السلام قال: من عرف سرّ حرف الشين عرف ظهور المهدى .[۳]

در كتاب مفتاح جفر الكبير به نقل از امام على عليه السلام ديدم كه هر كس راز حرف «شين» را بشناسد ، [هنگام ] ظهور امام مهدى عليه السلام را نيز خواهد داشت .

۳. كشف و شهود: از بهترين نمونه هاى آن، همان شعر معروف شاه نعمت اللَّه ولى است. وى در شعر خود به اين مطلب تصريح كرده است. ظاهراً بايد مستند وقت گذارى ديگر عارف مسلكان را نيز كشف و شهود معرّفى كرد. گفتنى است كه بيان وقت از سوى اين عارفان در قالب شعر ، به دست ما رسيده است. صاحب جواهر القوانين ، پس از بيان عدد مربوط به توقيت در شعر محيى الدين عربى ، در جواب اين كه از كجا معلوم است مراد شاعر اين بوده است، جواب مى دهد: «شايد روح القدس به زبان او داده؛ چنان كه به زبان حقير داده كه شرح كنم. واللَّه اعلم» .[۴]

۴. اشعار: در مورد برخى اشعار به نظر مى رسد سراينده ، قصدى براى تعيين تاريخ ظهور امام زمان نداشته است؛ اما ديگران اين اشعار را دستاويزى براى توقيت هايشان قرار داده اند؛ مانند اين بيت از تائيه دعبل خزاعى كه آن را بر امام رضا عليه السلام قرائت كرده است:

خروج إمام لا محالة خارج

يقوم على اسم اللَّه و البركات .[۵]

بى ترديد امام قيام خواهد كرد .

او به نام خدا و همراهى بركت هاى او قيام مى كند .

چنان كه در گزارش ها نيز ديديد، بسيارى از توقيت ها در قالب شعر بيان شده اند كه در بيشتر موارد مى توان مستند آنها را كشف و شهود دانست.[۶]

بررسى علمى مستندات

مستندات توقيت كنندگان از ارزش علمى و شايسته اى برخوردار نيست. احاديث مورد استناد، بدون سند بوده و معمولاً از كتاب هاى ضعيف و غير معتبر نقل شده اند. اين متون، بيانى رمزآلود دارند و از ايهام و ابهام برخوردارند. بنا بر اين ، معناى صريح و يا ظاهرى ندارند و نويسندگانِ مدّعى تعيين زمان ظهور، برداشت شخصى و غير علمى خويش را بيان مى كنند كه قابليت اثبات ندارد.

علوم غريبه و كشف و شهود نيز از مستنداتى است كه قابليت اثبات يا ابطال ندارد؛ گفته هايى است كه به آگاهى هاى تجربه پذير يا استدلالى ، مستند نيست و از اين منظر ، سخن علمى محسوب نمى شود. حتى اگر بپذيريم ادّعاى گويندگان اين سخنان صحيح است و آنها واقعاً از راه علوم غريبه و يا كشف و شهود، اين مطالب را يافته اند - كه اين سخن نيز ادّعايى غير قابل اثبات است - ، دليلى بر واقع نمايى كشف و شهود آنان و يا علوم غريبه مستند آنان وجود ندارد.

معلوم شدن خطاى تمامى موارد پيشين و معاصر، عدم واقع نمايى اين مستندات را اثبات مى كند و نيازى به استدلال جديد براى خطا بودن آنها نيست.

اشعار مورد ادّعا نيز مواردى لُغَزگونه و معمّاست كه افزون بر نادرستىِ مستند، معنايى رازگونه، پُر ابهام و رمزآلود دارد كه اعتمادى بر آنها نيست.

تحليل معنايىِ آن اشعار نيز ضابطه مند نيست و به همين جهت ، تاريخ هاى متعدّدى از آن استخراج مى شود.

بجز احاديث - كه اگر صدور آنها اثبات شود به منبع وحيانى متّصل خواهند بود - بقيه مطالب ، بافته هاى افراد معمولى و غير معصوم است كه دستاويز ساده دلانى شده است كه با اميد به ظهور، مطالبى را بيان كرده اند.

آگاهى از زمان ظهور همانند زمان قيامت، تنها در دامنه علم الهى جاى دارد و هيچ كس را قدرت آن نيست كه بر آن آگاهى يابد. از اين رو ، تمام ادّعاها و تمام مستندات ، خطا و نادرست است.