پژوهشي در اسناد و نسخه‌هاي زيارت عاشورا

محمد جعفر رضايي ^۱

چکيده

زيارت عاشورا از ديرباز، يکي از زيارات معروف و مورد توجه عالمان و مردم شيعه بوده و تأثير بسياري در جنبه‌هاي اعتقادي و نيز آييني فرهنگ شيعه داشته است. با اين حال، برخي از انديشمندان به سند يا متن اين زيارت نقدهايي وارد کرده‌اند. بنابراين، بررسي اسناد و نسخه‌هاي اين زيارت کاري مفيد و بلکه ضروري به نظر مي‌رسد.
روايت زيارت عاشورا در دو کتاب کامل الزيارات ابن قولويه و مصباح المتهجد شيخ طوسي به چهار طريق آمده است. در اين مقاله، با استفاده از منابع رجالي و حديثي، به بررسي ابهامات موجود در اين اسناد و رجال موجود در آنها پرداخته‌، وجوه ضعف يا صحت اين روايت را بيان کرده‌‌ايم. همچنين با نگاهي به برخي از نسخه‌هاي اين زيارت، سعي کرده‌ايم نگاهي تاريخي به سير تحول اين زيارت بيندازيم.

کليد واژه‌ها: زيارت عاشورا، اسناد، نسخه‌ها، لعن مخالفان.

درآمد

تأكيد ائمه اطهار بر حفظ ياد و خاطره عاشورا باعث شده كه زيارت‌هاي امام حسين( در کانون توجهات شيعيان قرار گيرد و شيعيان، در طول تاريخ، با مداومت بر خواندن اين زيارات، خاطره مصايب امام حسين( را زنده نگه دارند. در اين بين، زيارت عاشورا در ميان اين زيارت‌ها از اقبال بيشتري برخوردار بوده و شيعيان به آن توجه بيشتري داشته‌اند.
اين توجه با دو نتيجه مهم همراه است: نخست، معنويت ايجاد شده در مجالس عزاداري امام حسين( است كه شيعيان با حضور در آنها از آن بهره مي‌برند و دوم، مسأله تولي و تبري است كه يكي از مهم‌ترين اعتقادات شيعيان است که در سرتاسر اين زيارت موج مي‌زند. اما مهم‌تر از تبري، لعن و تصريح به لعن مخالفان و ظالمان به ائمه علیهم السلام در اين زيارت است؛ چراکه در برخي از فقرات اين زيارت، بارها به صورت مستقيم و غيرمستقيم دشمنان اهل بيت لعن شده‌‌اند.