رضایت زناشویی

این کتاب از سه فصل اصلی ترغیب به ازدواج، عوامل پیشینیِ پایداری و رضامندی و عوامل پسینیِ پایداری و رضامندی تشکیل شده است.

این کتاب از سه فصل اصلی ترغیب به ازدواج، عوامل پیشینیِ پایداری و رضامندی و عوامل پسینیِ پایداری و رضامندی تشکیل شده است. از مزیّت های متن حاضر، آن است که مبتنی بر دیدگاه نظری در پایداری و رضایت زناشویی است و از انسجام تئوریک (نظری) برخوردار است. همچنین سعی شده تا از توصیه صِرف پرهیز شود و نظام مطالب، ناظر به موقعیت های عینی و ملموس زندگی باشد، تا اثر با قابلیت های کاربردی در اختیار علاقه مندان قرار گیرد.

مقدّمه

خانواده، کوچک ترین واحد اجتماعی است؛ اما مهم ترین نهاد اجتماعی نیز به شمار می آید. این اهمیت، به چند جهت است: یکی این که خانواده به لحاظ جمعیتی، فراگیرترین نهاد است. هیچ نهادی را نمی توان یافت که به اندازۀ خانواده، عضو داشته باشد. همۀ افراد بشر، حتّی آنان که ازدواج نمی کنند، به نوعی عضو خانواده به شمار می روند. دلیل دیگر این که به لحاظ زمانی نیز فراگیرترین نهاد است؛ به گونه ای که زندگی افراد را از آغاز تا انجام در برمی گیرد. تقریباً هیچ زمانی را نمی توان متصوّر شد که انسان، درون خانواده قرار نداشته باشد. سوم این که خانواده، کانون تربیت انسان ها، و مرکزی است که سرنوشت دنیا و آخرت انسان در آن رقم می خورد.

بی تردید، سال های نخستین زندگی ـ که مهم ترین دوران در شکل گیری شخصیت و سرنوشت افراد است ـ ، درون خانواده می گذرد. پس از آن در دوران نوجوانی و جوانی نیز خانواده، نقش اساسی دارد و سپس در دوران تشکیل خانواده نیز همسر، عامل مهمی در تعیین سرنوشت و تأمین موفّقیت و کامیابی دارد.

چهارم این که جامعه، از خانواده ها تشکیل یافته است؛ از این رو، سرنوشت جامعه، با سرنوشت خانواده، در پیوند است. اگر خانواده، به عنوان قطعه ای از جورچین جامعه سامان یابد، و اگر خانواده، به عنوان کانون تربیت نیروهای جامعه درست عمل کند، بی تردید در سامان دادن جامعه و موفّقیت آن، تأثیر فوق العاده ای خواهد داشت.

این امور نشان می دهند که خانواده، یکی از مهم ترین و اساسی ترین مسائل زندگی است که باید نسبت به آن حساس بود. به دلیل اهمیتی که کانون خانواده دارد، نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت و باید برای موفّقیت آن تلاش کرد و راه آن را شناخت. از این رو، عوامل مؤثّر در موفّقیت و کامیابی خانواده، ارزش و اهمیت والایی دارد و این کامیابی، در گرو کسب مهارت زندگیِ خانوادگی است. یکی از عوامل شکست و ناکامی خانواده، کمبود مهارت های لازم برای یک زندگی مشترک است.

از ديگر سو، كوتاهي در تشكيل خانواده و ادارۀ آن، گاهی مي تواند زيان هاي جبران ناپذيري به فرد و حتّي جامعه وارد سازد. ريشۀ برخي از آسيب هاي اجتماعي را بايد در همين امر جستجو نمود.

پديدۀ «همسرآزاري»، گاه ريشه در ازدواج نادرست و چگونگي تشكيل خانواده دارد و گاه ريشه در ادارۀ نادرست زندگي و نبود مهارت هاي لازم براي تعامل با همسر. همين امر مي تواند در ادامه، به طلاق عاطفي و حتي طلاق حقوقي كشيده شود. همچنين فقدان مهارت در تحمّل مشكلات زندگي و نابه ساماني هاي روابط زناشويي، مي تواند زمينۀ اعتياد و حتي خودكشي را فراهم سازد. از عوامل اعتياد و خودكشي، تأكيد افراطي بر رفاه و لذّت طلبي از يك سو، و از دست دادن توان تحمّل و بردباري از سوي ديگر است. همچنين انتخاب و عملكرد نادرست در زندگي، ممكن است زمينۀ خيانت زناشويي را به وجود آورد. اگر كسي در انتخاب همسر اشتباه كند و يا در چگونگي تعامل با همسر، ناكارآمد باشد و نتواند نيازهاي وي را تأمين و او را دل گرم سازد، ممكن است وي را به خيانت بكشاند.

اين امور و اموري از اين دست، نشان مي دهند كه تنها راه پيشگيري از اين گونه آسيب هاي فردي، خانوادگي و اجتماعي، بازگشت به «سَبك دينيِ ازدواج و زندگي زناشويي» است. اولیای دین، با توجّه به اهمیت خانواده در حیات انسانی، مطالب ارزشمندی را بیان نموده اند که در قالب حدیث به دست ما رسیده اند. از این رو، حدیث، منبع مطمئنی برای یافتن اطلاعات لازم در بارۀ خانواده و مهارت های زندگی زناشویی است. البته هر چند احادیث خانواده، نقش مهمی در کامیابی و موفّقیت زندگی دارند، با این حال، آموزه های دین در این باره، در لابه لای متون دینی پراکنده اند. از این رو، باید این مسائل را کشف و طبقه بندی نمود و به راه کارهایی اجرایی تبدیل کرد.

از يافته هاي مهم اين پژوهش، آن است كه همۀ آموزه هاي خانوادگي اسلام، از پيش از ازدواج و پس از آن، بر محور پايداري و رضايت زناشويي استوار است. شيوۀ انتخاب همسر و معيارهاي آن، و تنظيم تعامل همسران با يكديگر، همگي به گونه اي طراحي شده اند كه در پایان، كارآمدي، رضامندي و پايداريِ خانواده را تأمين كنند. از اين رو، امورِ پيش از ازدواج و حتّي داشتن شناخت لازم نسبت به همسر و ازدواج، در چارچوب پايداري و رضايت زناشويي طرح شدند.

در فصل نخست، به صورت كوتاه، مسئلۀ ازدواج و ترغيب به آن، مورد بحث قرار گرفته است. سبك اسلام در اين مسئله، از يك سو، برطرف سازي موانع و از سوي ديگر، تشويق به ازدواج است. در فصل دوم، عوامل پيشينيِ پايداري و رضامندي مورد بررسي قرار گرفته اند. در اين فصل، نخست به توانمندي هاي شناختي و سپس به مهارت در انتخاب پرداخته شده است. در فصل سوم، به صورت گسترده، عوامل پسيني، مورد بررسي قرار گرفته اند. شكل تنظيم اين فصل، خود، مبتني بر يكي ديگر از يافته هاي مهم اين پژوهش است و آن اين كه: در ميان مباحث پسيني، يك راهبرد وجود دارد و يك سري عواملي كه به تحقّق آن راهبرد كمك مي كنند.

بر اساس مطالعات، راهبرد اسلام در پايداري و رضايت زناشويي، «مودّت و رحمت» است؛ امّا تحقّق اين راهبرد، بسته به تعامل مثبت و سازنده ای است كه در ادبيات دين، از آن به عنوان «حُسن معاشرت (هم نشینیِ شایسته)» (براي مردان) و «حُسن تَبَعُّل (شوهرداری شایسته)» (براي زنان) ياد شده است.

در مرحلۀ بعد، چگونگي تعامل مثبت و سازنده قرار گرفته است. لذا اسلام، شيوۀ اين تعامل را با توجّه به موقعيت هاي مختلف و نيازهاي متفاوت زندگي، بيان نموده است. اين امور عبارت اند از: خوش اخلاقي، واكنش مناسب به خوبي ها و بدي هاي همسر، الگوي تعامل مثبت با همسر ـ خانواده، واكنش مناسب در غيبت و حضور همسر، ارضاي جنسي، شادي و نشاط در خانواده، سازگاري و مدارا، الگوي مناسب اقتصادي، كمك به همسر و سرانجام، معناداري زندگي زناشويي. بويژه در امر آخر، بر عنصر ايمان تأكيد شده است. بررسي ها نشان داد كه همۀ ويژگي هاي مثبتي كه براي موفّقيت و كاميابي زندگي نياز است، در عنصر «ايمان» نهفته است. بنا بر اين، تحقّق بخش پايداري و رضايت زناشويي (از راهبرد تا عوامل)، ايمان واقعي به خداوند متعال است.

در پايان، از پژوهشكدۀ علوم و معارف حديث كه امكان اين پژوهش را به وجود آورد و از «گروه تدوين دانش نامه هاي حديثي» پژوهشكده كه منابع اسلامي را در اختيار اين پژوهش قرار داد، تشكّر مي كنم. همچنين از سازمان بهزيستي كشور كه رويكرد اسلامي را در پيشگيري از آسيب هاي خانوادگي و ارتقای آن در پيش گرفته است و از جناب آقاي دكتر مسعود فريد كه طرّاح اصلي اين ايده و در اين راه، با دلسوزي و اخلاص تمام، پيگير تحقّق اين پژوهش بودند، و نيز از جناب آقاي دكتر کامران جعفرنژاد كه با مباحثه ها، مشاوره ها و بيان نكات عالمانۀ خود بر غناي اين اثر افزودند، قدرداني مي كنم. از جناب حجة الاسلام مهدي هوشمند نيز كه مسئوليت بازبيني و تقويت مصادر و تهية كتاب نامه را بر عهده داشتند، تشكّر مي كنم. همچنين از همسر فداكارم كه با تحمّل سختي هاي پژوهش و مطالعۀ اثر، اين جانب را در به سرانجام رساندن تحقيق و دقيق تر ساختن مطالب آن، ياري دادند و از فرزندانم كه با بردباري و مهرباني، اين دوران را تحمّل نمودند، صميمانه تشكر مي كنم و براي همگان از خداوند منّان، پاداش عظيم خواهانم!

بي ترديد، هيچ پژوهشي مصون از اشتباه نيست. از تمام انديشمندان و صاحب نظران درخواست مي كنم تا نظریات كارشناسي خود را با اين جانب و يا با «واحد حديث و علوم روان شناختي» پژوهشكدۀ علوم حديث در ميان بگذارند تا در جهت تقويت و تصحيح پژوهش در چاپ های بعدی، مورد استفاده قرار گيرد. از خداوند متعال مي خواهم كه توفيق خدمت خالصانه به دين و ترويج فرهنگ اهل بيت علیهم السلام را بيش از پيش به همۀ ما عنايت فرمايد!

والسلام عليكم ورحمة الله

۲۷ رجب ۱۴۳۰

عباس پسنديده