آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی کلام در خطبه‌های نهج‌البلاغه با بهره‌گیری از صنعت التفات

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : علی طاهری

سال / شماره پیاپی / صفحه 1-23

چکیده :

هدف از ایجاد آشنایی­زدایی که معمولاً از طریق هنجارگریزی و همراه با برجسته­سازی گفتار عادی در کلام صورت می­گیرد، جلب توجه مخاطب به موضوع است. آشنایی­زدایی روند عادی و مورد انتظار کلام را که جان و هیجانی ندارد و مخاطب را برنمی­انگیـزد، برهم می‌زند و آن را تازه و برجسـته می­کند و با نمایان‌ساختن دلالت­های پنهان کلمات، خالق اثر ادبی را در بیان عواطف و تجربه­های ادبی­اش کاراتـر می‌سازد. یکی از شیوه­های آشنایی­زدایی و برجسته­سازی کلام، صنعت التفات است که در کنار سایر فنون بلاغی به‌وفور در خطبه­های نهج‌البلاغه به‌کاررفته است. مقاله­ی حاضر می­کوشد کاربرد التفات را در قالب انواع تغییرات سبکی از قبیل تغییر در ضمایر، اشخاص، اعداد و ... با روش توصیفی- تحلیلی در خطبه‌های نهج‌البلاغه بررسی نماید. برآیند پژوهش نشان می­دهد که التفات در صیغه، نسبت به سـایر انواع آن از بسامد بالایی برخوردار است و به‌کارگیری گسترده­ی التفات به ویژه در خطبه­های نهج‌البلاغه ازاین‌رو است که علاوه ‌بر تغییر حال و هوای سخن و زدودن خستگی و ملال شنونده از یکنواختی گفتار بکاهد و با برجسته­سازی کلام با روش آشنایی­زدایی، فراز و فرود احساسیِ صاحب سخن را بنماید و بر پویایی و تأثیر نفوذ آن بیفزاید.

کلیدواژه‌های مقاله :امام علی(ع)؛ نهج‌البلاغه؛ التفات؛ آشنایی‌زدایی؛ برجسته‌سازی