اصحاب سوره بقره

_{الإرشاد : لَمّا رَأى رَسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله هَزِيمَةَ القَومِ عَنهُ، قالَ لِلعَبّاسِ ـ وكانَ رَجُلاً جَهوَرِيّا صَيِّتا ـ :}نادِ فِي القَومِ وذَكِّرهُمُ العَهدَ. فَنادَى العَبّاسُ بِأَعلى صَوتِهِ: يا أهلَ بَيعَةِ الشَّجَرَةِ يا أصحابَ سورَةِ البَقَرَةِ ، إلى أينَ تَفِرّونَ؟ اذكُرُوا العَهدَ الَّذي عاهَدتُم عَلَيهِ رَسولَ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله. وَالقَومُ عَلى وُجوهِهِم قَد وَلَّوا مُدبِرينَ، وكانَت لَيلَةً ظَلماءَ ورَسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله فِي الوادي وَالمُشرِكونَ قَد خَرَجوا عَلَيهِ مِن شِعابِ الوادي وجَنَباتِهِ ومَضايِقِهِ مُصلِتينَ بِسُيوفِهِم وعُمُدِهِم وقِسِيِّهِم .

قالوا : فَنَظَرَ رَسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله إلَى النّاسِ بِبَعضِ وَجهِهِ فِي الظَّلماءِ فَأَضاءَ كَأَنَّهُ القَمَرُ لَيلَةَ البَدرِ، ثُمَّ نادَى المُسلِمينَ : أينَ ما عاهَدتُمُ اللّهَ عَلَيهِ؟ فَأَسمَعَ أوَّلَهُم وآخِرَهُم، فَلَم يَسمَعها رَجُلٌ إلاّ رَمى بِنَفسِهِ إلَى الأَرضِ فَانحَدَروا إلى حَيثُ كانوا مِنَ الوادي حَتّى لَحِقوا بِالعَدُوِّ فَواقَعوهُ.[۱]

الإرشاد : چون پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله گريختن و پراكندگى مسلمانان را از نزد خود ديد ، به عبّاس بن عبد المطّلب ـ كه آوازش بسيار بلند بود [و فريادش به جاهاى دور دست مى رسيد] ـ ، فرمود : «فرياد بزن و عهد و پيمانى را كه با من بسته اند ، به اين مردم يادآورى كن» . پس عبّاس با بلندترين آواز خود ، فرياد زد : اى پيمان بستگان شجره[۲]و اى اصحاب سوره بقره! به كجا مى گريزيد ؟ ! به ياد آوريد آن عهد و پيمانى را كه با پيامبر خدا بستيد . مردم در آن حال از دشمن روى گردانده بودند و مى گريختند ، و شبى بسيار تاريك بود . پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله نيز در وسط درّه كوه قرار داشت . مشركان [كه كمين كرده بودند] از تنگه ها و گوشه و كنار كوه با شمشيرهاى برهنه و نيزه و كمان هاى خود بيرون ريختند و به او حمله ور شدند .

مى گويند : پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در آن حال با يك طرف چهره خود ، به مردم نگريست و در آن شب تاريك ، مانند ماه شب چهارده درخشيد . سپس [عبّاس بن عبد المطّلب] خطاب به مسلمانان فرياد زد : «كجا شد آن پيمانى كه با خدا بستيد ؟» و اين آواز را به گوش همه گريختگان رسانيد، چه آنان كه پيش بودند و چه آنان كه در پس ، و هيچ مردى آن آواز را نشنيد، جز اين كه [از فرار باز ايستاد و] خود را به زمين افكند . پس همه مسلمانان به سوى آن درّه كه در آغاز جنگ، آن جا بودند، سرازير شدند تا به دشمن رسيدند و با آنان جنگيدند .

اشارت قرآنی:

شايد مقصود از «اصحاب سوره بقره» اين بوده كه «اى كسانى كه سوره بقره را در بر داريد !» ، يا آنان را سرزنش مى كند كه شما مانند كسانى هستيد كه خداوند داستانشان را در سوره بقره بيان كرده و فرموده:«و گاهى كه برايشان جنگ نوشته شد ، پشت كردند ، جز اندكى از ايشان ...»(آيه ۲۴۶)
و يا مقصود ، اين بوده «كه اى كسانى كه سوره بقره را خوانده ايد و آن همه آياتى را كه در اين سوره در باره جهاد با مشركان و جنگ با كافران است ، ديده ايد ، مانند آيه ۱۹۱ :«وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ»آيه۱۹۳ و ديگر آيات .

اينها برخى از وجوهى هستند كه علاّمه مجلسى رحمه اللّه در بحار الأنوار فرموده است .