نمونه هايى از بَدا در قرآن

پرسش :

چند نمونه از بدا در قرآن را ذکر کنید.



پاسخ :

قرآن كريم ، برخى از موارد مهمّى را كه در آنها بَدا رُخ داده است ، ذكر مى كند . از جمله اين موارد ، بَدا در عذاب قوم يونس عليه السلام است :

«فَلَوْلَا كَانَتْ قَرْيَةٌ ءَامَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا ءَامَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْىِ فِى الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ مَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ .[۱]

چرا هيچ شهرى نبود كه [ اهل آن ] ايمان بياورد و ايمانش به حالش سود ببخشد ، مگر قوم يونس كه وقتى [ در آخرين لحظه ]ايمان آوردند ، عذاب رسوايى را در زندگى دنيا ، از آنان برطرف كرديم و تا چندى ، آنان را برخوردار ساختيم؟»  .

امام باقر عليه السلام ، چگونگى اين بَدا را اين گونه نقل مى كند :

إنَّ يونُسَ لَمّا آذاهُ قَومُهُ دَعَا اللّهَ عَلَيهِم ، فَأَصبَحوا أوَّلَ يَومٍ وَ وُجوهُهُم مُصفَرَّةٌ وَ أصبَحُوا اليَومَ الثّانِىَ وَ وُجوهُهُم سودٌ قالَ : وَ كانَ اللّهُ واعَدَهُم أن يَأتِيَهُمُ العَذابُ ، فَأَتاهُمُ العَذابُ حَتّى نالوهُ بِرِماحِهِم ؛ فَفَرَّقوا بَينَ النِّساءِ وَ أولادِهِنَّ ، وَالبَقَرِ وَ أولادِها ، وَ لَبِسُوا المُسوحَ وَ الصّوفَ ، وَ وَضَعُوا الحِبالَ فى أعناقِهِم ، وَ الرَّمادَ عَلى رُؤوسِهِم ، وَ ضَجُّوا ضَجَّةً واحِدَةً إلى رَبِّهِم ؛ وَ قالوا : آمَنّا بِإِلهِ يونُسَ ؛ قالَ : فَصَرَفَ اللّهُ عَنهُمُ العَذابَ .[۲]همانا يونس، آن گاه كه قومش او را اذيّت نمودند، آنان را نفرين كرد . پس در روز نخست، در حالى كه صبح كردند كه صورت هايشان ، زرد بود و در روز دوم، در حالى صبح كردند كه صورت هايشان ، سياه بود. خداوند، به آنان وعده داده بود كه بر آنان ، عذاب مى آيد. پس عذاب آمد تا جايى كه به نزديكى شان رسيد . آن گاه ، آنان بين زنان و فرزندان آنها و ماده گاوها و بچّه هاى آنها ، جدايى انداختند و لباس هاى مويين و پشمين به تن كردند و به گردن هاى خود، طناب آويختند و بر سرِ خويش، خاكستر ريختند و به پيشگاه پروردگارشان ، زارى كردند و گفتند: «به معبودِ يونس، ايمان آورديم». پس خداوند، عذاب را از آنان ، گردانْد .

مورد ديگر ، بَدا در وعده خداوند با موسى عليه السلام است :

«وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلِةً وَقَالَ مُوسَى لأَِخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِى فِى قَوْمِى وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ .[۳]

و با موسى ، سى شب وعده گذاشتيم و آن را با ده شب ديگر ، كامل كرديم ، پس ميعاد پروردگارش ، چهل شب كامل شد . و موسى [ هنگام رفتن به كوه طور ] به برادرش هارون گفت : «در ميان قوم من ، جانشينم باش و [ كارِ آنان را ]اصلاح كن و از راه فسادگران ، پيروى مكن »  .

امام باقر عليه السلام ، در تفسير اين آيه مى فرمايد :

كانَ فِى العِلمِ وَ التَّقديرِ ثَلاثينَ لَيلَةً ، ثُمَّ بَدا للّهِِ فَزادَ عَشرا ، فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ لِلأَوَّلِ وَالآخِرِ أربَعينَ لَيلَةً .[۴][قرار موسى عليه السلام با خدا] در علم و تقدير [ الهى] ، سى شب بود. سپس براى خدا، بَدا حاصل شد و ده [شب] افزود، پس ميعاد پروردگارش از ابتدا تا انتها ، [ روىِ هم] چهل شب شد .

مورد ديگر ، بَدا در باره وارد شدن قوم موسى عليه السلام به سرزمين مقدّس است :

«يَاقَوْمِ ادْخُلُواْ الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِى كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلَا تَرْتَدُّواْ عَلَى أَدْبَارِكُمْ فَتَنقَلِبُواْ خَاسِرِينَ .[۵]

اى قوم من! به سرزمين مقدّسى كه خداوند براى شما مقرّر داشته است ، در آييد و به عقب ، باز نگرديد كه زيانكار خواهيد شد »  .

امام صادق عليه السلام ، در تفسير اين آيه مى فرمايد :

كَتَبَها لَهُم ثُمَّ مَحاها ، ثُمَّ كَتَبَها لِأَبنائِهِم فَدَخَلوها ، وَ اللّهُ يَمحو ما يَشاءُ وَ يُثبِتُ وَ عِندَهُ اُمُّ الكِتابِ .[۶]آن را برايشان نوشت ، سپس محوش كرد . آن گاه ، آن را براى فرزندانشان نوشت و آنان به آن سرزمين درآمدند . و خداوند ، آنچه را بخواهد ، محو و يا اثبات مى كند ؛ و اصل كتاب ، نزد اوست .

و نيز مى فرمايد :

كانَ فى عِلمِهِ أنَّهُم سَيَعصونَ وَ يَتيهونَ أربَعينَ سَنَةً ، ثُمَّ يَدخُلونَها بَعدَ تَحريمِهِ إيّاها عَلَيهِم .[۷]در علم خدا چنين بود كه آنان ، نافرمانى مى كنند و چهل سال ، سرگردان مى شوند و آن گاه، پس از آن كه آن را برايشان حرام كرد ، در آن وارد مى شوند .

امام صادق عليه السلام ، در اين دو حديث ، تصريح مى نمايد كه بَدا ، در كتابِ حاوىِ تقديرات بوده است ، نه در علم ذاتى خدا ؛ چرا كه هم تقدير قبلى ، و هم گناه بنى اسرائيل و هم تغيير در تقدير قبلى و اثبات تقدير جديد ، همگى در علم ذاتى و اَزَلى خدا بوده اند .

مورد ديگر بَدا ، بَدا در ذبح اسماعيل عليه السلام است .[۸]


[۱]. يونس : آيه ۹۸ .

[۲]. ر . ك : ص ۲۲۲ ح ۱۰۵ .

[۳]. اعراف : آيه ۱۴۲ .

[۴]. ر . ك : ص ۲۲۶ ح ۱۰۹ .

[۵]. مائده : آيه ۲۱ .

[۶]. ر . ك : ص ۲۲۶ ح ۱۱۱ .

[۷]. ر . ك : ص ۲۲۶ ح ۱۱۲ .

[۸]. ر . ك : ص ۲۲۹ (بدا در بُريدن سر اسماعيل عليه السلام ) .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت