تفاوت زهد اسلامى و رهبانيت مسيحيت

زهد اسلامى و رهبانيت مسيحيت ، دو مقوله اند و با هم تفاوت هاى فراوانى دارند . اصلى ترين و مهم ترين خصوصيت زهد اسلامى كه ساير ويژگى ها به آن باز مى گردد ، اين است كه زهد اسلامى ، بر منطق و برهان روشن ، استوار است ؛ امّا رهبانيت مسيحيت ، توجيه علمى و منطقى ندارد .

زهد اسلامى ، چشم پوشى از مطلق لذايذ مادّى نيست ، بلكه ـ همان طور كه توضيح داديم ـ تنها چشمپوشى از لذايذ زيانبار است ؛ امّا رهبانيت مسيحيت ، مردم را به چشمپوشى از مطلق لذايذ مادى دعوت مى كند .

به سخن ديگر ، اسلام ، لذايذ مادّى را به دو بخش تقسيم كرده است : لذايذ سودمند و لذايذ زيانبار . زهد اسلامى ، شامل لذايذ سودمند نمى شود و اين ، همان چيزى است كه خرد و منطق ، انسان را بدان دعوت مى كند . اسلام ، هرگز نمى گويد كه انسان بايد از لذايذى كه براى زندگى او سودمندند ، چشمپوشى كند يا نسبت به آنها بى رغبت باشد . پيامبر خدا ، براى اين كه زهد اسلامى با رهبانيت مسيحى اشتباه نشود و براى اين كه از تحريف مفهوم «زهد» پيشگيرى نمايد ، تصريح مى فرمايد :

لَيسَ الزُّهدُ فِي الدُّنيا تَحريمَ الحَلالِ ، ولا إضاعَةَ المالِ ، ولكِنَّ الزُّهدَ فِي الدُّنيا الرِّضا بِالقَضاءِ ... .[۱]زهدورزى نسبت به دنيا ، حرام كردن حلال [بر خود] و يا ترك ثروت نيست؛ بلكه زهدورزى نسبت به دنيا ، عبارت است از : راضى بودن به قضاى خدا .. .

همه احاديثى كه تحت عنوان : «هشدار درباره تحريف زهد» و نيز تحت عنوان : «نهى از رُهبانيت و از حرام شمردن آنچه خدا حلال كرده است» آمده اند ، در واقع ، براى تبيين تفاوت هاى زهد اسلامى و رهبانيت مسيحى اند .

اسلام ، اجازه نمى دهد كه انسان ، هيچ كارى را بدون شناخت انجام دهد .[۲]زهد ورزيدن نسبت به دنيا نيز از اين قانون ، مستثنا نيست و به اين جهت امام على عليه السلام مى فرمايد :

لا تَزهَدَنَّ في شَيءٍ حَتّى تَعرِفَهُ .[۳]هرگز در چيزى زهد مَوَرز تا آن گاه كه آن را بشناسى .

بر اين پايه ، پيشوايان اسلام ، با همه هشدارهايى كه درباره دنياگرايى داده اند ، هنگامى كه مى بينند افرادى ، بدون شناخت ، از دنيا مذمّت مى كنند و ديگران را به زهدورزى دعوت مى نمايند ، به شدّت با آنها برخورد مى كنند .[۴]

به بيان روشن تر ، اسلام ، دينِ دنيا و آخرت و تأمين كننده منافع مادّى و معنوى ، و دنيوى و اخروى جامعه است . امام على عليه السلام در به تصوير كشيدن جامعه مطلوبى كه اسلامْ مردم را بدان دعوت مى كند ، مى فرمايد :

اِعلَموا عِبادَ اللّهِ أنَّ المُتَّقينَ حازوا عاجِلَ الخَيرِ وآجِلَهُ ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ، ولَم يُشارِكهُم أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم .. . سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ما سُكِنَت ، وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت .. . أصابوا لَذَّةَ الدُّنيا مَعَ أهلِ الدُّنيا ، وهُم غَدا جيرانُ اللّهِ ... .[۵]اى بندگان خدا! بدانيد كه تقواپيشگان ، به خير دنيا و آخرت دست يافتند . آنان با اهل دنيا در دنيايشان شريك شدند ؛ امّا اهل دنيا در آخرت آنان با آنان شريك نيستند ... . در دنيا به بهترين وجه زيستند و از آن به بهترين وجه خوردند ... . همراه با اهل دنيا به لذّت هاى دنيا رسيدند و فرداى قيامت هم در جوار خداوند هستند .

بر اين پايه ، در اسلام راستين ، بر خلاف مسيحيت تحريف شده امروز ، دنيا و آخرت در تضاد نيستند ؛ بلكه با تأمّل در رهنمودهاى اسلام مى توان دريافت كه در اين آيين ، مادّيت از درون معنويت ، و معنويت از درون مادّيت مى جوشد و زهد اسلامى ، تنها در جايى مفهوم پيدا مى كند كه لذايذ مادّى ، براى فرد يا جامعه و يا هر دو ، زيانبار باشند .