(5)
بررسى اسرار و احكام فقهى از دیدگاه نهجالبلاغة
فیاضى، ناهید
كارشناسى ارشد فقه و مبانى حقوق اسلامى
دانشگاه آزاد اسلامى اراك
استاد راهنما: گرجیان، محمّدمهدى
استاد مشاور: آشتیانى، محمّدرضا
1379
383
این تحقیق برآن است كه مسئله بررسى اسرار احكام فقهى را در نهجالبلاغة مورد بررسى دقیق قرار دهد و به سؤالاتى از این
قبیل پاسخ دهد كه: آیا احكام، داراى اسرارند؟ اسرار احكام بایدها (حلالها) در اسلام چیست؟ فلسفه اسرار احكام نبایدها (حرامها) در اسلام چیست؟ و بررسى دین از راه
دانش، چگونه است؟
در ضمن تحقیق نیز گاهى نویسنده به مطالبى برخورد كرده كه جنبى بوده و در ارتباط با موضوع است، ولى اصل موضوع نیست. لذا به این
مطلب جنبى توجّه داشته و آن را جهت تأكید بر اصل موضوع، آورده است.
خلاصه این مباحث جنبى به این ترتیب عنوان شده است: 1 . نظریات دانشمندان غربى
درباره روزه، 2 . نماز و روزه در دیگر مذاهب، 3 . مسئلهاى به مانند جهاد كلّى (كه در آن، به بیان عظمت روزه پرداخته) 4 . احادیث و سخنان بزرگان.
با مطالعه وسیع،
مىتوان پىبرد كه از نظر عقلى و نقلى، آن خدایى كه همیشه مصلحت را براى بندگانش رقم زده، حتماً در ارسال احكامش نیز مصلحتى و سرّى در كار بوده است. با مراجعه
به آیات قرآن كریم، احادیث، خطبهها، نامهها و كلمات قصار در نهجالبلاغة مىتوان به این اسرار پى برد و به آنهایى كه فرستادن بعضى از احكام را فقط تحمّل مشقّت براى
آدمى مىدانند، جوابى دندانشكن داد كه بدانند و یقین پیدا كنند كه هیچ حكمى از احكام الهى، بدون دلیل نبوده است و همه احكام الهى در پشت سرِ خود، اسرارى دارند
كه البته دانستن اسرار احكام، اطاعت و پیروى از آنها را براى ما لذّتبخش مىنماید.
این پایاننامه، داراى پنج فصل با عناوین متنوّع است.
فصل نخست را
عناوینى چون: تألیف و جمعآورى نهجالبلاغة، تاریخچه مطالعات، بیان مسئله، فرضیات، اهداف مطالعات، حدود مطالعات، اهمّیت مطالعات و تعریف اصطلاحات پژوهشى
تشكیل مىدهد.
فصل دوم به بررسى كتابهاى كلیدى درباره نهجالبلاغة، مانند الكاشف، الهادى إلى موضوعات نهجالبلاغة، غررالحكم و الدلیل على موضوعات نهج
البلاغة پرداخته است.
نویسنده، در فصل سوم، شناسنامه نهجالبلاغة را آورده و علّت این را كه براى پژوهش خود، این كتاب را انتخاب نموده، شرح داده است.
فصل چهارم - كه مفصّلترین فصل و موضوع اصلى بحث را تشكیل مىدهد - خود از بخشهاى مختلفى تشكیل شده كه در آنها به تجزیه و تحلیل یكْ یكِ اسرار احكام فقهى در
نهجالبلاغة پرداخته، كه بخشهاى عنوان شده به ترتیب عبارتاند از: نماز، روزه، خمس و زكات، حج، امر به معروف و نهى از منكر، جهاد، تقیه.
نگارنده، در هر بخش با
تعریف واژه مربوط و كاربرد هر یك در اصطلاحات و محاورات عرفى و بیان اقسام و ادلّه تشریع هر كدام، ادلّه و اصول مربوط به هر عنوان را به طور مفصّل، مورد نقض و ابرام قرار
داده و آیات الأحكام هر موضوع را با دلیل مخصوص به آن، شرح داده است.
فصل پنجم، استنتاجات و پیشنهادهاى محقّق در بحث است و توصیههایى نیز در این زمینه
دارد. وى، پایاننامه خود را با ضمایمى چون فهرست خطبهها، نامهها و حكمتها، و احكام در نهجالبلاغة به پایان مىبرد.
