بررسی متنی و سندی روايت شَدِّ رِحال

نشریه : حدیث پژوهی - 8

نویسنده : پديدآورنده : مصطفی عباسی مقدم

چکیده :

در فرهنگ اسلامی، سفر، به‌ويژه گونه عبادی و زيارتی آن، به عنوان بخشی مهم از زندگی دينی تلقی گرديده و سکونت و اقامت در يک مکان، به‌خصوص آنگاه که دين و دنيای انسان در خطر و تنگنا قرار گيرد، مطلوب قلمداد نشده است. علاوه بر حدود سی آيه قرآنی که به سير و سفر در آفاق و انفس و سرزمين‌های مختلف و عبرت‌گيری و تجربه‌اندوزی سفارش می‌کنند، در جوامع حديثی، روايات بسياری، درباره آداب، احکام و انواع سفر، آثار، نتايج و انواع سفر و سيره پيشوايان رسيده است. در برابر اين همه پافشاری و اهتمام، رواياتی نيز هرچند معدود، موجب بروز پرسش و شبهه در باب برخی سفرها گشته که مهم‌ترين آن‌ها، روايت شدّ رحال است که با چند تعبير، و عمدتاً در منابع روايی اهل سنت نقل شده است. بنا به ظاهر حديث «لا تُشَّدُّ الرِّحالُ اِلا اِلی ثَلاثَهِ مَساجِدَ»، بار سفر بستن تنها برای سه مسجد (مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی) مجاز است و برخی از آن، عدم فضيلت يا حتی عدم جواز سفر به مساجد و اماکن ديگر را برداشت کرده‌اند. در اين مقاله، در جهت نقد اين روايت و دلالت ادعا شده برای آن سعی شده، تا با بررسی احتمالات مختلف معنايی و بررسی صدور و سند آن، ضمن روشن شدن ضعف سندی ثابت شود که حتی با فرض صحت سند، تنها افضليت و ارزش والاتر مساجد سه‌گانه نسبت به ساير مساجد به عنوان مقصد سفر، از آن برداشت می‌شود، نه حرمت يا کراهت و يا حتی عدم ثواب برای ساير سفرهای عبادی و زيارتی، و يا ساير سفرهايی که با نيت طلب دانش يا ديدار نيکان و يا گردشگری و سير در طبيعت و جوامع صورت می‌گيرد.