نشانه هاى خدا در آفرينش خورشيد و ماه

نشانه هاى خدا در آفرينش خورشيد و ماه

از نگاه قرآن كريم ، خورشيد و ماه ، دو دليل روشن ديگر بر خالق حكيم و تواناى جهان آفرينش اند . در اين كتاب آسمانى ، هفده بار به بيان هاى مختلف ، جامعه انسانى به تأمّل در اين دو پديده شگفت جهان آفرينش ، دعوت شده است .

از نگاه قرآن كريم ، خورشيد و ماه ، دو دليل روشن ديگر بر خالق حكيم و تواناى جهان آفرينش اند . در اين كتاب آسمانى ، هفده بار به بيان هاى مختلف ، جامعه انسانى به تأمّل در اين دو پديده شگفت جهان آفرينش ، دعوت شده است .

عناوين[۱]درس هايى كه خورشيد و ماه در مسير خداشناسى ارائه مى نمايند ، عبارت است از :

يك . نظام خورشيد و ماه

خداى متعال مى فرمايد:

«وَ الشَّمْسُ تَجْرِى لِمُسْتقَرٍّ لَّهَـا ذَ لِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ * وَ الْقَمَرَ قَدَّرْنَـهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ* لاَ الشَّمْسُ يَنـبَغِى لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَ لاَ الَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَ كُلٌّ فِى فَلَكٍ يَسْبَحُونَ.[۲]و خورشيد ، به قرارگاه خود روان است. اين تقدير آن عزيز فرزانه است و براى ماه ، منزل هايى معيّن كرده ايم تا چون شاخه خشك و نازك خرما [شود و ]بازگردد. نه خورشيد را سزد كه به ماه رسد و نه شب كه بر روز ، پيشى گيرد و هر كدام در مدارى شناورند»  .

دو . حركت خورشيد و ماه

هر چند «خورشيد» ، مركز منظومه شمسى و زمين بر گِرد آن در حركت است ؛ امّا خورشيد نيز ساكن نيست و داراى حركات وضعى ، به سوى شمال و به دور مركز كهكشان است . همچنين ، ماه داراى حركات انتقالى و وضعى به دور خورشيد و همراه با كاروان منظومه شمسى است .

آيات متعدّدى دلالت بر حركت منظّم خورشيد و ماه و دلالت آنها بر توحيد دارند . از جمله :

«وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِى لِأَجَلٍ مُّسَمًّى.[۳]و خورشيد و ماه را مسخّر كرد. هر يك تا مدّتى معيّن روان اند»  .

سه . سجود خورشيد و ماه براى خداوند

مقصود از سجود خورشيد و ماه براى خداى متعال ، نهايت خضوع و فرمانبَرى تكوينىِ آنها از اوست ، به گونه اى كه در ظرف ميليون ها سال ، كم ترين كوتاهى اى در انجام وظيفه اى كه در نظام آفرينش به عهده آنها گذاشته ، ندارند و ذرّه اى از مدارى كه براى آنان تعيين شده ، تجاوز نمى كنند :

«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَن فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَن فِى الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ.[۴]آيا نمى بينى كه همه آسمانيان و زمينيان و خورشيد و ماه براى خدا سجده مى كنند؟»  .

چهار . تسخير خورشيد و ماه براى انسان

مهم ترين نكته قابل تأمّل در جهت خداشناسى در آفرينش خورشيد و ماه اين كه : خورشيد ، با حجمى معادل يك ميليون و ۳۹۱ هزار برابر حجم كره زمين[۵]و ماه با حجمى معادل يكْ چهل و نهم حجم كره زمين[۶]كه در برابر فرمان آفريدگار جهان ، ساجد و خاضع اند ، در نظام آفرينش ، مسخّر انسان و در خدمت زندگى او هستند . اين نكته در قرآن كريم ، مكرّر مورد تأكيد قرار دارد :

«وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَائبَيْنِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الَّيْلَ وَ النَّهَارَ.[۷]و برايتان خورشيد و ماه را ، كه همواره روان اند ، و شب و روز را مسخّرتان كرد»  .

امّا اين كه مسخّر بودن خورشيد و ماه براى انسان چه سودى دارد و به سخن ديگر ، پاسخ اين سؤال را كه نقش آنها در زندگى انسان چيست ، در بند ۵ و ۶ ملاحظه مى فرماييد .

پنج . نقش خورشيد در تأمين نور و زندگى

وجود حيات در كره زمين ، پيوندى ناگسستنى با نور خورشيد دارد . بنا بر اين ، آفرينش خورشيد و قرار دادن آن براى بهره مندى انسان ، در حقيقت ، مقدّمه آفرينش انسان و تداوم زندگى اوست :

«وَ جَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا.[۸]و ما چراغى تابان قرر داديم»  .

روزى كه اين «سراج وهّاج» خاموش شود ، تاريكى و سرماى مرگ بار ، همه جاى زمين را فرا خواهد گرفت ، نه نسيمى خواهد ورزيد ، نه ابرى وجود خواهد داشت ، نه برف و بارانى ؛ چشمه ها خشك خواهد شد ، نهرها و آبشارها متوقّف مى گردند ، گياهى نمى رويد ، چيزى براى تغذيه وجود نخواهد داشت ، توده هاى عظيم يخ زمين را فرا خواهد گرفت و سرانجام ، چراغ زندگى خاموش خواهد شد .

افزون بر اين ، آنچه از منابع روشنايى و ذخاير معدنى كه هم اكنون در زمين وجود دارند (مانند : نفت ، زغال سنگ ، طلا و نقره) نيز در گروى نور خورشيد هستند .

شش : نقش خورشيد و ماه در شكل گيرى تقويم

اندازه گيرى زمان ، يكى از اركان اساسى زندگى بشر به شمار مى رود . خورشيد و ماه ، علاوه بر همه نقش هايى كه در زندگى انسان دارند ، دو وسيله محاسبه زمان و تاريخ نيز هستند ؛ دو ساعت دقيقى كه با همه حجم و وزن و حركات مختلف خود ، چنان منظّم و دقيق كار مى كنند كه در طى ميليون ها سال ، حتّى يك ثانيه و كمتر از آن ، جلو و يا عقب نرفته و نمى روند . آرى! اين نيز يكى ديگر از درس هاى خداشناسى است كه قرآن مى آموزد :

«فَالِقُ الاْءِصْبَاحِ وَجَعَلَ الَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَ لِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ.[۹]شكافنده صبح ، و شب را براى آرامش ، و خورشيد و ماه را وسيله سنجش قرار داد . اين اندازه گيرىِ شكست ناپذير داناست»  .


[۱]تبيين و توضيح اين عناوين ، نيازمند مراجعه به كتاب هاى تخصّصى است كه علاقه مندان مى توانند به منابع مستقلى كه در اين زمينه نوشته شده ، مراجعه فرمايند .

[۲]يس : آيه ۳۸ ـ ۴۰ .

[۳]رعد : آيه ۲ . نيز ، ر . ك : ابراهيم : آيه ۳۳ يس : آيه ۳۸ ـ ۴۰ ، زمر : آيه ۵ .

[۴]حج : آيه ۱۸ .

[۵]بنا بر اين ، حجم كره خورشيد ، يك ميليارد ميليارد و ۵۶۰ ميليون ميليارد و ۸۰۸ هزار و ۱۲۰ ميليارد كيلومتر مكعب است (جهان آفرينش : ص ۱۲۶) .

گفتنى است كه ظاهرا اين حجم كه منبع مذكور از كتاب جهان هاى دور (ص ۲۲۹) نقل شده ، تقريبى است. لذا برخى منابع ديگر ، حجم خورشيد را يك ميليون و سيصد هزار برابر حجم زمين و جرم آن را ۳۳۱ هزار برابر جرم زمين گفته اند (دائرة المعارف فارسى) .

[۶]جهان آفرينش : ص ۲۶۵ .

[۷]ابراهيم : آيه ۳۳. نيز ، ر . ك : رعد : آيه ۲ .

[۸]نبأ : آيه ۱۳ .

[۹]انعام : آيه ۹۶ . نيز ، ر . ك : الرحمن : آيه ۵ ، يونس : آيه ۵ .