رويكردهاى پژوهشى در مهدويّت‏ نگارى - صفحه 2

اهل سنّت، اين گونه آثار غيرمستقل بسيار است؛ مانند:
- مصنف عبدالرزاق (م 211 ق)، باب «المهدى» ، ج 11 ، ص 371.
- مصنف ابن‏ابى‏شيبة (م 235 ق)، جزء دوم از جلد 2 ، ص 321 - 322.
از ميان آثار و مكتوبات قرون گذشته، كه ارتباطى با بحث ما دارند، از برخى آثار تنها نامى در فهرستْ‏نامه‏ها به جا مانده و هيچ نسخه و يا نشانى از آنها در دسترس نيست و برخى ديگر نيز تنها نسخه‏هايى دست‏نويس دارند كه هنوز به چاپ نرسيده‏اند. در اين ميان منابع بسيارى هم چاپ و منتشر شده‏اند.
4 . آمارهاى به دست آمده نشان مى‏دهند تا ابتداى قرن سيزدهم ، بيش از 250 اثر در موضوع مهدويت ، تأليف شده‏اند و در قرن‏هاى سيزده و چهارده و پانزده هجرى يعنى حدود دويست سال اخير، كه صنعت چاپ و برخى عوامل بيرونى مانند گسترش ارتباطات با جهان غرب در تحولات فرهنگى ميان مسلمانان نقش اساسى داشته است، مسئله مهدويّت كانون توجّه پژوهشگران و نويسندگان قرار گرفته و اين آمار ، حدود سى برابر ، افزايش يافته است .
تأليف بيش از پانزده كتاب‏نامه و كتاب‏شناسى در زمينه مهدويّت ، دال بر كثرت تأليفات در اين زمينه است.۱
5 . نويسندگان اين آثار ، پيروان مذاهب مختلف اسلامى ، اعم از شيعه ، سنّى و زيدى هستند كه با گرايش‏هاى فكرى گوناگون (از جمله : كلامى ، فلسفى ، عرفانى ، تاريخى و حديثى) ، دست به نگارش زده‏اند .
مطالعه تحليلى اين پژوهش‏ها و نوشتارها، از تفاوت‏هايى در نوع مواجهه و پرداختن به مسئله مهدويّت پرده بر مى‏دارد. اين تفاوت‏ها مانند تمامى حوزه‏هاى ديگر در دانش‏هاى بشرى، گاه ناشى از اختلاف در مبانى و روش‏هاست، و گاهى

1.ر . ك : ج ۱۰ (بخش چهارم / فصل چهاردهم : كتاب‏شناسى مهدويت) .

صفحه از 25