قلب سلیم در صحیفه سجّادیه

مشخصات :

مقطع و رشته تحصیلی : كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
مرکز آموزشی : دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربیت مدرّس

چکیده :

(۱)
قلب سلیم در صحیفه سجّادیه

بى‏بى فاطمه مظلوم

كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربیت مدرّس
استاد راهنما: دكتر... مشّایى
استاد مشاور: دكتر محمّدعلى مهدوى راد
۱۴۴ ص

موضوع تحقیق نگارنده، در چهار بُعد خلاصه مى ‏شود: گردآورى خصوصیات و ویژگى ‏هاى قلب سلیم از بررسى آیات مربوط به آن، بررسى دعاهاى صحیفه از آن جهت كه بازگو كننده حالات و خصوصیات قلب توسّط امام سجّاد علیه السلام است، عرضه حالات و خصوصیات بیان شده براى قلب توسط امام‏علیه السلام (كه از متن دعاهاى آن حضرت برمى‏آید) آیات قلب سلیم در قرآن كریم، كه این ابعاد، در غالب خصوصیات مختلف قلب سلیم، طى چهار فصل، تحقّق پذیرفته است. داورى كردن درباره عصمت امام سجّادعلیه السلام با اقامه دلیلى دیگر در این باب به عنوان ثمره مطلوب این تحقیق، به طور مستدل و در قالب قیاسى منطقى در فصل پنجم تبیین گردیده است. این پایان‏نامه، در یك مقدّمه و پنج فصل تنظیم شده است. در مقدّمه به معرّفى صحیفه سجادیه، اسناد دعاها، شرح‏ها و مستدركات آن پرداخته شده است. نگارنده، در این قسمت، چهارده شرح، هفت مستدرك و سى طبقه را براى اسانید صحیفه نام مى‏برد. بررسى مقصود از «قلب» و «سلامت قلب» و به طور كلّى، معرفت نفس در قرآن و صحیفه سجادیه، اوّلین موضوعى است كه از آن بحث شده است. «قلب» در لغت، برگرداندن شى‏ء به عكس آن است و قلب به دلیل كثرت دگرگونى و زیر و رو شدن‏ها به این نام نامیده شده است و در اصطلاح باطن، قلب، لطیفه ربّانى و نورانى و عالم و آگاهى است كه محلّ فرود آمدن انوار الهى است و انسان، به سبب آن، انسان مى‏شود و مستعدّ امتثال احكام مى‏گردد. صلاح و فساد بدن هم، بسته به آن است كه از آن به روح نیز تعبیر مى‏شود. لذا شناخت قلب، آن‏گونه كه هست، بر اهل حقیقت، دشوار است. تولّاى قلب سلیم در قرآن و صحیفه سجادیه، از دیگر موضوعاتى است كه مورد بررسى قرار گرفته و براى تولّاى قلب، اقسامى همچون: محبّت حضرت حق، مراتب حبّ حق، درجات محبّت محبوب، محبّت اولیاى الهى، محبّت والدین و احسان نمودن در حقّ ایشان، برشمرده شده و به استناد قول امام سجّادعلیه السلام ، حقیقت تولّا، حبّ حضرت حقّ است. تبرّاى قلب سلیم در قرآن و صحیفه سجادیه، مطلب دیگرى است كه در این پایان‏نامه بررسى شده و براى تبرّا، دو قسم (تبرّا از دشمنان خدا، و تبرّا از نفس امّاره و جلوه‏هاى آن)ذكر شده است. تبرّى مصدر تفعّل از مادّه برائت به معناى دورى، بیزارى، و مقابل تولّى است و در اصطلاح، به معناى بیزارى مؤمنان از همه دشمنان خداست. به بیان برخى، دیگر از خصوصیات قلب سلیم، همچون اطمینان به سبب ذكر خدا، خوف و رجا، تفكّر و تقوا و ایمان، از نكات به جا مانده است كه به آن در فصلى پرداخته شده است. در آخرین فصل با استفاده از این نكته كه صحیفه سجادیه، ترسیم كننده‏قلب سلیم امام سجادعلیه السلام است، عصمت ایشان از راه عقل و نقل، اثبات شده است.

کلیدواژگان :