5. بر پايه روايتى ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «لا صَلاةَ إلّا بِفاتِحَةِ الكِتابِ» و چون سوره حمد نخستين سوره نازل شده نيست، وصف آن به «فاتحة الكتاب»، دليل چينش سورههاى قرآن در زمان آن حضرت است. ۱
6. بر اساس روايتى، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله قرآن را به چهار قسمت (طُوَال ، مِئين ، مَثانى و مفصّلات) تقسيم كرده است . ۲ هماهنگى چينش سورها دربخشهاى چهارگانه مذكور با چينش كنونى ، بيانگر وجود همين نظم و ترتيب فعلى قرآن در آن زمان است.
7. بر اساس نقلى ، سورههاى بنى اسرائيل، كهف، مريم، طه و انبيا را از سورههاى نخستين (العتاق الاُوَل) مىشمارند . ۳ نيز بنا به روايتى ، قرآن در زمان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به هفت جزء تقسيم شده بود. ترتيب سورهها در اين دو روايت ، با ترتيب كنونى قرآن ، همسان است. ۴ ابن حجر پس از نقل روايت اخير، آن را دليل توقيفى بودن ترتيب سورهها مىداند. ۵
8. رواياتى كه بر پايه آنها پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله «تلاوت قرآن از روى مصحف» را تشويق مىكند، ۶ تأييدى بر جمع قرآن در زمان آن حضرت اند. ۷
نقد ديدگاه نخست
شايان ذكر است كه دليلها و روايات ياد شده ، بر ترتيب همه سورههاى قرآن از
1.مقدمتان فى علوم القرآن: ص۴۱؛ تفسير نمونه: ج۱ ص۸ - ۹.
2.الكافى: ج۲ ص۶۰۱ ح ۱۰؛ مسند ابن حنبل: ج۴ ص۱۰۷. نيز، ر.ك: البرهان فى علوم قرآن: ج۱، ص۲۴۴ (پاورقى).
3.البرهان فى علوم القرآن: ج۱ ص۲۵۸.
4.ر.ك: مسند ابن حنبل: ج۴ ص۳۴۳؛ البرهان فى علوم القرآن: ج۱ ص۲۵۸؛ مناهل العرفان: ج۱ ص۳۵۵.
5.فتح البارى: ج۹ ص۳۶.
6.ر.ك: وسايل الشيعه: ج۶ ص۲۰۴.
7.دراسات قرآنيه (تاريخ قرآن): ص۸۴.
