روايت حديث. ۱
تأكيد و اصرار رسول خدا(ص) بر نوشتن چنان بوده است كه حتى در لحظات پايانى عمر نيز از اصحاب مى خواهد كه قلم و دوات حاضر كنند تا مكتوبى بنويسد كه امّتش گمراه نشوند. ۲
از منابع موجود استفاده مى شود كه تدوين و كتابت حديث از زمان رسول خدا(ص) آغاز گرديد و از همان زمان، على ۳ و زهرا ـ عليهما السلام ـ و برخى صحابه به نقل و تدوين حديث مشغول بودند. بعد از اين دوره و با رحلت پيامبر گرامى اسلام ديگر براى مسلمانان ممكن نبود كه براى فهم قرآن مستقيماً به پيامبر مراجعه كنند، اينجا بود كه اهميّت كلمات نورانى پيامبر و تدوين حديث براى پيروان خاندان وحى معلوم شد. شيعه از همان آغاز كه ۴ گروهى با تحليلهاى غير منطقى و بعضى روايات ساختگى ۵ از كتابت و تدوين حديث جلوگيرى مى كردند به تدوين كتب روايى همّت گماشت و به حدّى در اين راه پيش رفت كه به قول صاحب ميزان الاعتدال اگر تلاش اين جمعيّت نبود آثار نبوى بطور كلى از ميان مى رفت و مفسده بزرگى در جهان اسلام پديد مى آمد. ۶
دوران پايان منع تدوين حديث از طرف خلفاى وقت فرا رسيد. امامان پيروان خود را بيشتر به كتابت تشويق كردند و آنها نيز اين كار را با جديّت بيشتر ادامه دادند. اين اهتمام
1.در اين باره نگاه كنيد به: اصول كافى، ج۱، ص۵۰، ح۱۳؛ بحارالانوار، چاپ دار احياء، ج۲، ص۱۵۰ و ۱۵۶ و ۱۸۴؛ كنزالعمال، ج۱۰، ص۱۴۷
2.صحيح بخارى، ج۴، ص۷
3.اوّل كتاب حديث شيعه از آن على بن ابى طالب(ع) بوده است. نك: تأسيس الشيعة، ص۲۷۶
4.اهل سنّت، عمل اصحاب رسول خدا(ص) را به سنّت افزوده و از اين طريق رفع نياز مى كردند.
5.مانند: لاتكتبوا عنّى ومن كتب عنّى غير القرآن فليمحه… (فجرالاسلام، ص۲۰۹) و نيز بنگريد به: صحيح مسلم، كتاب الزهد، باب ۱۶، ح۷۲ (چاپ داراحياء، ج۴، ص۲۲۹۸)؛ تقييد العلم، ص۳۰ ـ ۳۱؛ مسند احمد بن حنبل، ج۳، ص۲۱ و ۳۹. آقاى حسينى جلالى در كتاب تدوين السنة الشريفة (ص۲۹۰ به بعد) مناقشاتى در سند و دلالت اين حديث كرده اند، علاقه مندان مراجعه فرمايند.
6.أعيان الشيعة، ج۱، ص۱۴۰
