103
نهج الذكر (ع-ف) ج2

را محلّ تمسّك به اين گونه دليل ها ندانسته اند . ۱
دليل بهتر در ردّ اين تفصيل ، مراجعه به احاديث است ؛ زيرا در ميان احاديث مشهور ، حديثى داريم كه همان كيفيت مشهور را براى گفتن اين ذكر قبل از خواب ، اثبات مى كند و در ميان احاديث غير مشهور نيز حديث مختص به تعقيب نماز داريم . به عبارت ديگر ، اين جمع بندى در احاديث ، قابل اجرا نيست و احاديث مشهور ، مطلق هستند و هر دو حالت را در بر مى گيرند .

نظريه مختار

بر اساس آنچه گذشت ، مى توان گفت نظر اتّفاقى عالمان شيعه در شروع كردن با تكبير ـ كه موافق قول محدّثان مشهوراهل سنّت (مانند : بخارى ، مسلم نيشابورى و ابو داوود) است ـ بر نظر ديگر محدّثان اهل سنّت ـ كه قائل به عكس آن و اختتام به تكبير هستند ـ ترجيح دارد ؛ امّا در باره اختلاف ديگر (يعنى تقديم تحميد بر تسبيح) ، لزومى به انحصار در شكل و كيفيتِ مشهور نيست و هر دو شكل ، مشروع است ، هر چند با توجّه به كثرت احاديث و فتاواى فقيهان ، مى توان ترتيب مشهور را بهتر دانست .

1.جواهر الكلام : ج ۱۰ ص ۴۰۳ ، الحدائق الناضرة : ج ۸ ص ۵۲۱ .


نهج الذكر (ع-ف) ج2
102

دليل صاحب جواهر ، آن است كه در مسائل مستحب ، اختلاف در ميان احاديث ، به تعارض نمى انجامد تا نياز به ترجيح يا تخيير پيش آيد ؛ بلكه در اين گونه موارد ، تأكيد بر يك سو ، به منظور معرّفى فرد احسن و اَكمل است ، نه ردّ جواز و مشروعيت طرف ديگر .
صاحب جواهر مى افزايد :
اى بسا گفته امام صادق عليه السلام اشاره به اين دارد ، آن جا كه فرمود : «وتُبدأُ بالتكبير ؛ با اللّه اكبر شروع شود» و در باره بقيه سكوت كرد . ۱
يعنى آنچه مهم است ، آغاز با تكبير است و چون امام عليه السلام از بيان ترتيب ميان حمد و تسبيح خوددارى ورزيده ، پس ترتيب آن دو ، مهم نيست و آنچه محمّد بن عذافر از فعل امام صادق عليه السلام گزارش داده كه امام عليه السلام تحميد را بر تسبيح مقدّم داشته است ، ۲ جز جواز و حدّاكثر ، استحباب آن را اثبات نمى كند و دلالتى بر حتميت آن و طرد كيفيت ديگر ندارد .

نظريه سوم : تفصيل

گفتنى است نظريه ديگرى نيز در اين ميان مطرح است و آن ، تفصيل است ؛ يعنى اختصاص كيفيت مشهور «تقديم تحميد بر تسبيح» به تعقيب نماز و اختصاص كيفيت غير مشهور «تقديم تسبيح بر تحميد» به هنگام خواب است .
شيخ بهايى ، اين تفصيل را با استفاده از اجماع مركّب ، رد كرده است ؛ ۳
امّا فقيهان ديگر مانند محدّث بحرانى و صاحب جواهر ، اين رد را نپسنديده و مسئله

1.جواهر الكلام : ج۱۰ ص ۴۰۴ .

2.الكافى : ج ۳ ص ۳۴۲ ح ۸ .

3.مفتاح الفلاح : ص ۲۱۸ .

  • نام منبع :
    نهج الذكر (ع-ف) ج2
    سایر پدیدآورندگان :
    افقی، رسول؛ شیخی، حمیدرضا
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 65729
صفحه از 544
پرینت  ارسال به