دعا در قرآن و حديث

كلمه «دعا» در قرآن و احاديث اسلامى با عنايت به مفهوم لغوى آن در معانى مختلفى استعمال شده است .
به طور كلى اين واژه گاه در مورد خداوند متعال به كار مى رود و گاه در مورد انسان . دعاى خداوند متعال دو گونه است :

الف ـ دعاى تكوينى

دعاى تكوينى خداوند متعال به معناى ايجاد چيزى است براى هدفى خاص ، گويا آن چه ايجاد مى شود به آن چه خداوند مى خواهد دعوت مى گردد .
مانند اين سخن خداوند متعال :
«يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ .^۱روزى كه شما را فرا مى خواند و شما با حمد او، اجابت مى كنيد» .
بدين معنا كه خداوند در قيامت انسان ها را به زندگى اخروى تكوينا دعوت مى كند و آنان با زنده شدن پس از مرگ دعوت او را اجابت مى نمايند .

ب ـ دعاى تشريعى

دعاى تشريعى ، عبارت است از مكلف كردن مردم به انجام آن چه خداوند واجب كرده و ترك آن چه تحريم نموده است ، در حقيقت تكليف ، فرا خواندن مكلف به انجام اوامر و ترك نواهى الهى است ، مانند اين سخن خداوند عزّوجلّ :
«أَفِى اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى .^۲