مسائل علي بن جعفر(ع) و مستدركاتها

مجموعه سؤالاتى است كه على بن جعفر از برادر بزرگوار خويش امام موسى كاظم عليه السلام نموده است همراه با جوابهاى آن حضرت.
كتاب مسائل على بن جعفر از اصول چهار صد گانه، و از اصول معتبر ميان فقهاى شيعه به شمار مى‏آيد كه در بسيارى از كتابهاى روايى و معتبر به آن استناد شده است

مولف اين كتاب نوشته على بن جعفر، فرزند امام جعفر صادق عليه السلام است كه شامل مجموعه سؤالاتى است كه على بن جعفر از برادر بزرگوار خويش امام موسى كاظم عليه السلام نموده است همراه با جوابهاى آن حضرت.

كتاب مسائل على بن جعفر از اصول چهار صد گانه، و از اصول معتبر ميان فقهاى شيعه به شمار مى‏آيد كه در بسيارى از كتابهاى روايى و معتبر به آن استناد شده است.

سخنان علما

شيخ عباس قمى در كتاب« سفينة البحار» در اين باره مى‏فرمايد:« مؤلف اين كتاب، على بن جعفر، رابطه بسيار نزديكى با امام موسى كاظم عليه السلام داشته و معارف فراوانى از علوم دين را از آن حضرت بهره برده است. اين كتاب، كتابى است مشهور كه مؤلف در آن سؤالاتى از امام عليه السلام پرسيده و آنها را همراه با جوابشان در اين كتاب آورده است.

نجاشى در اين باره مى‏گويد:« على بن جعفر داراى يك كتاب است و آن كتابى است در حلال و حرام» و در جاى ديگر نام آن را« مسائل على بن جعفر» ذكر مى‏كند.

شيخ مفيد در اين باره مى‏فرمايد:« مؤلف اين كتاب پيوسته همراه برادر خود امام موسى بن جعفر عليه السلام بوده و روايات فراوانى را از ايشان روايت كرده است.»

انگيزه نگارش‏

در زمان امامت امام موسى كاظم عليه السلام هارون الرشيد، خليفه عباسى، بر كشورهاى اسلامى حكومت مى‏كرد. در آن زمان ظلم و جور و خفقان شديدى بر ممالك اسلامى سايه افكنده بود و كمتر كسى امكان و يا جرأت دستيابى به چشمه زلال معرفت را، كه از خانه اهل بيت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم جارى بود داشت، در اين هنگام على بن جعفر برادر كوچك امام موسى كاظم عليه السلام با دلى پاك و روحى استوار اين رسالت بزرگ الهى را بر دوش پذيرفت تا تشنگان معارف علوم آل محمد( ص) را از چشمه گواراى آن سيراب گرداند و واسطه‏اى گشت تا سؤالات شيعيان آن زمان را به امام موسى كاظم عليه السلام برساند و پاسخ را به آنها برگرداند. همچنين پنجره‏اى باشد كه نور امامت از آن بر ظلمت زدگان دوران روشنى افكند. وى مجموعه سؤالات خود را به همراه جواب آنها در اين كتاب ارزشمند جمع‏آورى نمود تا از طريق روات معتبر شيعه در اختيار آيندگان و علاقه‏مندان به علوم محمد و آل محمد قرار گيرد.

عناوين كتاب‏

اين كتاب شامل احكام شرعى مثل طهارت، صلوة، احكام مسجد، نماز جمعه و عيد، زكات، خمس، روزه، حج، نكاح، طلاق و ديگر ابواب فقهى است. همچنين مستدركات آن نيز شامل مباحثى در امامت و فضل ائمه عليهم السلام و نكات اخلاقى مى‏باشد.

اختلاف در نسخه ‏ها

اين كتاب داراى دو نسخه مُبوَّب، يعنى بر طبق ابواب فقه و غير مبوب، يعنى غير مرتب بر ابواب فقه مى‏باشد كه هم اكنون هر دو نسخه آن موجود مى‏باشد. اين دو نسخه از نظر مسائل مطرح شده با هم اختلاف‏هايى دارند زيرا نسخه مبوب داراى ۵۳۳ مسأله و غير مبوب داراى ۴۲۹ مسأله مى‏باشد كه در برخى از مسائل نيز با هم مشترك نمى‏باشند.

مستدركات‏

علاوه بر اين كتاب، سؤالات فراوان ديگرى نيز از على بن جعفر از امام موسى كاظم عليه السلام در منابع روايى ما موجود مى‏باشد كه در اين دو نسخه مطرح نشده است و اين خود موجب گرديد تا مستدركات مسائل على بن جعفر نيز در آخر كتاب به آن ضميمه گردد كه در سه بخش احكام شرعى و فضايل ائمه عليهم السلام و اخلاقيات مى‏باشد.

نسخه ‏هاى كتاب‏

۱- نسخه ‏اى در كتابخانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن ۶۸۶ هجرى و به خط محمد بن حسين مازندرانى است.

۲- نسخه ‏اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى كه به خط محمد بن سعيد بن محمد معانى بحرانى مى‏باشد.

۳- نسخه ‏اى در كتابخانه علامه محقق، سيد محمد على روضاتى كه با خط نسخ بسيار زيبا نگاشته شده است.