نقش بلخ در نشرحدیث شیعه

مهدی غلامعلی ^۱

چكیده

منطقه «بلخ» از جمله مناطقی است كه حدیث شیعه مدتی از حیات خویش را در آن سپری كرده است، ولی پژوهشی مستقل در بازخوانی تلاش محدثان شیعه در این منطقه شكل نگرفته است.
این منطقه بخشی از خراسان بزرگ در قدیم بوده و اكنون شامل استان‌هایی در ازبكستان و افغانستان شود. حضور محدثان بلخی در این منطقه و بلخیان مهاجر به دیگر حوزه‌های حدیثی شیعه از یک سو و اقبال دانشیان شیعی به حضور در این مناطق سبب شد كه حوزه حدیثی بلخ سامان یابد.
در این پژوهش، نام یکصد و یک راوی بلخی در متون روایی و رجالی شیعه، تا پایان سده پنجم هجری کشف شده که حدود پانزده نفر از ایشان نویسنده ده‌ها اثر روایی بوده‌ا‌ند. همچنین بسیاری از شاخص‌های یک حوزه حدیثی، نظیر برپایی جلسات حدیث، در بلخ دیده می‌شود. این پژوهش، مقدمه‌ا‌ی است برای تحلیل‌ها و بررسی‌های دقیق حدیث شناسان و پژوهشگران عرصه تاریخ حدیث.

كلید واژه‌ها: تاریخ حدیث، بلخ، محدثان شیعه، كتاب‌های حدیثی، جلسات حدیث.

درآمد

پژوهش‌های بنیادی در تاریخ حدیث شیعه گام‌های نخست خویش را تجربه می‌كند. بازشناسی فراز و نشیب‌های حدیث شیعه، در گذر زمان، بسیاری از پرسش‌ها و نقاط تاریک اندیشه شیعی، جهت‌گیری‌ها و... را روشن خواهد ساخت. در دهه‌های اخیر