جريان شناسى غلوّ
بخش دوم:ابن غضائرى و متّهمان به غلوّ، در «كتاب الضعفاء»
نعمت اللّه صفرى
1ـ شخصيت «ابن غضائرى»
احمدبن حسين بن عبيداللّه بن ابراهيم غضائرى معروف به «ابن غضائرى» و مكنى به ابوالحسين، يكى از شخصيّت هاى بزرگ رجالى شيعه بوده كه در نيمه دوم قرن چهارم و اوايل نيمه اول قرن پنجم هجرى مى زيسته است. پدرش حسين بن عبيداللّه نيز يكى از علماى بزرگ شيعه بود كه شيخ طوسى و نجاشى نزد او تلمّذ نموده بودند. وفات او در سال 411هجرى واقع شده است.
غضائر، جمع «غضارة» و به معناى مهره هاى سفالين سبزرنگى است كه براى دفع چشم زخم مى ساخته اند و مردم آن را همراه خود حمل مى نموده اند. ۱ چنين به نظر مى رسد كه جدّ دوم او (ابراهيم) و احتمالا فرزندش (عبيداللّه) داراى چنين شغلى بوده اند. ۲
اين نكته قابل تذكّر است كه از عبيداللّه و ابراهيم نامى در كتب تراجم علما نيامده است.
احمد، مدّتى همراه نجاشى نزد پدر خود به فراگيرى علوم مشغول بوده است و از بعضى از كلمات نجاشى چنين برمى آيد كه احمد نيز مدّتى سمت استادى نجاشى را داشته است. ۳
شخصيّت علمى و جلالت قدر و وثاقت ابن غضائرى، مورد تأييد بسيارى از علما و رجاليان شيعه در طول تاريخ (همانند شيخ طوسى ـ ره ـ، نجاشى، علامه حلّى، ميرداماد، شيخ عبدالله تسترى، ميرزا محمد صاحب رجال كبير، سيدمصطفى تفرشى صاحب نقدالرجال، علاّمه مجلسى، شيخ حرّ عاملى و…) قرار گرفته است. ۴ و در اين ميان، تنها محمدتقى مجلسى (مجلسى اوّل) او را مجهول دانسته و عدالت و وثاقتش را مورد ترديد قرار داده است. ۵
از كلام شيخ طوسى ـ ره ـ چنين برمى آيد كه احمدبن غضائرى چندان در اين دنيا نزيست؛ زيرا مرگ او را مرگى اخترامى ذكر مى كند ۶ كه به مرگ قبل از چهل سالگى گفته مى شود. ۷
1.ابن منظور (۶۳۰ـ۷۱۱ق)، لسان العرب، تعليق على شيرى، چاپ اوّل: بيروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۸۰
2.موسوى خوانسارى اصفهانى، ميرزا محمدباقر، روضات الجنات فى احوال العلماء والسادات، قم، اسماعيليان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۷
3.نجاشى اسدى كوفى، ابوالعباس احمدبن على بن عباس (۳۷۲ـ۴۵۰ق)، رجال النجاشى، تحقيق سيدموسى شبيرى، قم مؤسسة النشر الاسلامى التابعة لجامعة المدرسين، ص۲۶۹، رقم۷۰۵
4.براى اطلاع بيشتر از اقوال علما درباره «ابن غضائرى» مراجعه شود به: ۱ـ روضات الجنات، ج۱، ص۴۷ به بعد. ۲ـ الفوائد الرجالية، محمداسماعيل بن حسين بن محمدرضا مازندرانى خواجوى (م۱۱۷۳ق)، تحقيق سيدمهدى رجايى، چاپ اوّل، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، ۱۳۷۲ش، ص۲۷۶ به بعد. ۳ـ اعيان الشيعة، سيدمحسن امين، تحقيق سيدحسن امين، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۶۵و۵۶۶ ۴ـ سماء المقال فى تحقيق علم الرجال، حاج ميرزا ابالهدى كلباسى اصفهانى، تحقيق سيد محمدعلى روضاتى اصفهانى، قم، مكتبة البرقعى، ۱۳۳۷ش، ج۱، ص۷ـ۱۵
5.اعيان الشيعة، ج۲، ص۵۶۵ والفوائد الرجالية، ص۲۷۶
6.شيخ طوسى، ابوجعفر محمدبن حسن بن على (۳۸۵ـ۴۶۰ق)، الفهرست، به كوشش محمود راميار، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۵۱ش، مقدمه، ص۲
7.سبحانى، جعفر، كليات فى علم الرجال، چاپ دوم: قم، مركز مديريت حوزه علميه قم، ۱۴۰۸قم، ص۸۹
