كتابخانه و طلاب آستان كرد. امروزه از آن ها تنها سه جلد باقى مانده است. ^۱ اين كتابخانه تا حدود اواخر قرن سيزدهم هجرى، يعنى اواسط عصر قاجار، بسيار غنى و ارزشمند و همه كتاب ها در آن متمركز بود. در اين سال ميرزا ابراهيم فرزند امين السلطان، مدرسه اى در كنار حرم به نام مدرسه «امينيه» ساخت و در آن جا كتابخانه اى هم داير كرد كه مدرسه و كتابخانه هردو تعطيل شدند. از آن پس كتاب هاى آن در دست اشخاص و مكان هاى ديگر پراكنده شد و كتابخانه از رونق افتاد. كسى از وجود چنين كتابخانه اى تا سال 1324ش اطلاع نداشت. در آن سال يكى از كاركنان آستان، يعنى مرحوم شيخ جواد مؤذنى به وجود كتابخانه قبلى پى برد و در اين مورد با توليت وقت، مرحوم حاج سيد احمد هدايتى، كه خود فردى عالم و علاقه مند به علم و ادب بود مشورت كرد. ايشان نيز نامبرده را به اتفاق فرزند خود، يعنى دكتر محمدعلى هدايتى، كه پس از پدر به توليت آستان رسيد، مأمور تأسيس كتابخانه كرد. با خريد ششصد جلد كتاب از كتب مرحوم نظرپاك، يكى از استادان مدرسه سپهسالار، در ضلع شرقى صحن امامزاده حمزه، در تيرماه همان سال كتابخانه احداث و مرحوم مؤذنى ازسوى توليت به رياست آن كتابخانه منسوب شد. از آن هنگام توجه بيشترى به كتابخانه مبذول و كتاب هاى نفيس و ارزشمندى به آن اهدا و بر تعداد كتاب هاى آن همواره افزوده شد. مرحوم مؤذنى پنجاه سال در كتابخانه انجام وظيفه كرد و در اين راه تلاشى بى وقفه به عمل آورد. كتاب هاى آن جا را طبقه بندى كرد و سرانجام در اسفند 1371ش از دنيا رفت. پس از او فرزندش حسين مؤذنى به عنوان مدير، ادامه دهنده راه پدر شد، كه اكنون نيز مديريت اين گنجينه ارزشمند را برعهده دارد. در 1339ش كه ساختمان كتابخانه گنجايش كتاب هاى موجود را نداشت، يكى از افسران ارتش به نام سرتيپ محمد ميمند، در ضلع جنوبى صحن امامزاده حمزه، ساختمانى دوطبقه در چهارصد متر مربع به عنوان مدرسه بنا كرد و پس از آن كه مدير كتابخانه محل كتابخانه را به وى گوشزد كرد، او نيز محل مدرسه را به عنوان

3 ـ مجموعه آستان و متعلقات آن

آستان مبارك، از ديرباز مجموعه هايى را در خود جا داده كه در دوره هاى مختلف روبه توسعه و تجهيز بيشتر بوده است. اين متعلقات مجموعه را مى توان در سه محور مورد بررسى قرار داد.

الف ـ كتابخانه

براى بقعه و آرامگاه، از عصر صفويه، كتابخانه اى اختصاص يافت كه در آن كتاب هاى نفيس و قرآن هاى خطى اهدايى نگهدارى و استفاده مى شد. از آن هنگام پادشاهان و رجال، قرآن هاى نفيس و ارزشمندو نيز كتاب هاى خطى ذى قيمتى به اين كتابخانه تقديم كردند.
اين كتابخانه به همت توليت وقت آستان در عصر شاه طهماسب صفوى يعنى يكى از نوادگان محقق كركى بنياد نهاده شد، كه از كتابخانه هاى مهم عصر خود محسوب مى گشت، زيرا قرآن ها و كتاب هاى نفيس اهدايى پادشاهان صفوى و ساير نسخه هاى خطى مثل «منتقلة الطالبيه»، اثر ابواسماعيل ابراهيم بن طباطبا در آن نگهدارى مى شد.
شاه عباس نيز در 1037ق، 120 جلد كتاب، كه به خط و مهر خود آراسته بود وقف