صحابى كيست؟

تحليل انتقادى تعريف محمدهادى معرفت و ابن حجر از صحابه

سيد هدايت جليلى ^۱

چكيده

در اين مقاله ضمن ارائه چند ديدگاه درباره صحابه، به تعريف ابن حجر عسقلانى و محمّدهادى معرفت از صحابه پرداخته شده و ضمن مقايسه اين رو و تطابق آن با ديدگاه هاى رايج به تحليل آنها پرداخته و اشكالاتى بر تعريف محمّد هادى معرفت از صحابى وارد نموده است.

كليد واژه ها: صحابى، اين حجر عسقلانى، محمّد هادى معرفت.

درآمدى تاريخى

صحابى پيامبر بودن، از همان آغاز، نزد مسلمانان موضوعيت يافت. آنها صحابى را از غيرصحابى جدا كردند و رفته رفته عنوانِ «صحابى»، معنا و منزلتى دينى يافت. توجه ويژه به اصحابِ پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، نزدِ مسلمانانِ قرنِ نخستين تا آن حد بود كه در نسبت با آنان، طبقه اى ديگر شكل گرفت و از ساير مسلمانان جدا شد. اين طبقه جديد، عنوان و افتخارِ «تابعى» را داشت.
اهميت صحابيان و اهتمام مسلمانان نسبت به آنها ناشى از دو امر بود. يكى، نفس مصاحبت و همنشينى با پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم از حيث عرفى، اجتماعى و روانى، به خودىِ خود، آنها را در چشم مسلمانان، مهم و محترم مى داشت و ديگر اين كه، وجود پاره اى آيات و روايات از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم در شأن آنها، احترام و اهتمام مسلمانان را نسبت به اصحاب پيامبر برمى انگيخت.
اهميت و نگاه ويژه به صحابه از سطح منرلت اخلاقى اجتماعى فراتر رفت و با توجه به اين كه معناى دينى يافته بود، داراى كاركرد دينى شد و نقش تعيين كننده اى نزد مسلمانان ايفا كرد. از اين رو،