وَأتْقَنَ صُنْعَ الْفَلَكِ الدَّوّارِ في مَقاديرِ تَبَرُّجِهِ

أتْقَنَ أي : أحكَم .
وصنع أي : خلق .
ودَوّار : مبالغه دائر است ؛ يعنى : بسيار و نيك گردنده .
ومَقادير : جمع مقدار است ؛ يعنى : اندازه و حساب درست ، و « في مقادير » در مقام حال است از « صنع الفلك » كه مفعولٌ به است ، يا صفت مفعول مطلق است ، به اين تقدير كه : إتقاناً كائناً في مقادير تبرّجه .
وتبرُّج : آراستگى و خود آرايى است و آراستن آسمان دنيا به زينت كواكب است .

[ دليل بر بطلان قول دهريان و طبيعيان ]

و اين فقره شريفه ، فتح باب اقتداست ؛ يعنى : اى آن خداوندى كه محكم گردانيد و استوار ساخت او ـ جلّ شأنه ـ آفرينش فلكِ بسيار گردنده را به اعتبار ايجاد سرعت حركت و دوام دور در اندازه هاى خودآرايى او از كواكب و بروج و نجوم ، و آن را به زينت آفتاب و ماه و ستارگان بياراست كه به حساب راست در اين دوازده بروج انتقال مى كنند سيرى متفاوت ، يا در اظهار مراتبشان سيرشان مقرّر فرمود ، و تقدير شب و روز كرد در درجات و مقاديرشان ، كه آفتاب در سالى دوازده برج قطع كند از : حَمَل ، ثور ، جوزا ، سرطان ، اسد ، سُنبله ، ميزان ، عقرب ، قوس ، جَدى ، دلو ، حوت ، كه هر ماه در / 27 / منزلى است از منازل مذكوره ، و براى ماه ، بيست و هشت منزل تعيين فرمود : شُرطين ، بطين ، ثريّا ، دَبَران ، هَقَعه ، هَنَعه ، ذِراع ، نثره ، طَرفه ، جبهه ، زبره ، صرفه ، عَوا ، سماك ، [ اغزل ] الغفر ، زبانا ، اكليل ، قلب العقرب ، شوله ، نعايم ، بلده ، سعد الذابح ، سعد بلع ، سعد السّعود ، سعد الاخبيه ، فرع الدّلو المقدم ، فرع الدّلو المؤخر ، رِشا ، كه ماه [ در ] هر شب در منزلى است از منازل مذكوره ، به حساب درست نه به گزاف ، تا آنچه آفتاب به سالى حركت كند ، ماه به بيست و هشت روز قطع كند تمام بروج اثنى عشر را ، و ماه در عرض ماهى قطع كند ، مدار اين چنين و مدار او چنان . براى آفتاب در فلك خود ، سيصد و شصت