۱۳۷۲۴.عنه عليه السلام :مَن عَشِقَ شَيئا أعشى بَصَرَهُ و أمرَضَ قَلبَهُ ، فهُوَ يَنظُرُ بِعَينٍ غَيرِ صَحيحَةٍ ، و يَسمَعُ بِاُذُنٍ غَيرِ سَميعَةٍ ، قَد خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقلَهُ ، و أماتَتِ الدّنيا قَلبَهُ . ^۱

۱۳۷۲۵.عنه عليه السلامـ مِن كِتابِه لِشُرَيحِ بنِ الحارِثِ قاضيهِ لَمّا بَلَغَهُ أنَّهُ ابتاعَ دارا بِثَمانينَ دِينارا ـ: شَهِدَ عَلى ذلكَ العَقلُ إذا خَرَجَ مِن أسرِ الهَوى ، و سَلِمَ مِن عَلائقِ الدّنيا . ^۲

۱۳۷۲۶.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :لا عَقلَ كَمُخالَفَةِ الهَوى . ^۳

۱۳۷۲۷.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :الهَوى يَقظانٌ و العَقلُ نائمٌ . ^۴

(انظر) عنوان 535 «الهوى».

2779

عَقلُ الإنسانِ في أدوارِ حَياتِهِ

۱۳۷۲۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :لا يَزالُ العَقلُ و الحُمقُ يَتَغالَبانِ عَلَى الرَّجُلِ إلى ثَمانِيَ عَشَرَةَ سَنَةً ، فإذا بَلَغَها غَلَبَ عَلَيهِ أكثَرُهُما فيهِ . ^۵

۱۳۷۲۴.امام على عليه السلام :عشق به هر چيز چشم عاشق را كور و دلش را بيمار گرداند. پس، چنين كسى با ديده اى ناسالم مى نگرد و با گوشى ناشنوا مى شنود. شهوتها خردش را از هم گسيخته و دنيا دلش را ميرانده است.

۱۳۷۲۵.امام على عليه السلامـ در نامه اش به قاضيش شريح بن حارث آن گاه كه شنيد خانه اى را به هشتاد دينار خريده است ـنوشت : گواهى دهد بر اين [قباله] خردى كه از اسارت هوس به در آمده و از وابستگيهاى دنيا رهيده است.

۱۳۷۲۶.امام باقر عليه السلام :خردى چون مخالفت با هواى نفْس نيست.

۱۳۷۲۷.امام صادق عليه السلام :هواى نفس، بيدار است و خرد خفته.

2779

خرد انسان در دوره هاى مختلف زندگيش

۱۳۷۲۸.امام على عليه السلام :خرد و بى خردى در راه چيره آمدن بر مرد، تا هيجده سال با يكديگر مى ستيزند. پس، چون به هيجده سالگى رسيد آن يك كه در وجود او بيشتر باشد، بر وى چيره مى گردد.

۱۳۷۱۶.عنه عليه السلام :كَسبُ العَقلِ الاعتِبارُ و الاستِظهارُ . ^۱

(انظر) العلم : باب 2836.
السخاء : باب 1768.

2778

عَدُوُّ العَقلِ

۱۳۷۱۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :الهَوى عَدُوُّ العَقلِ . ^۲

۱۳۷۱۸.عنه عليه السلام :حِفظُ العَقلِ بِمُخالَفَةِ الهَوى و العُزوفِ عَنِ الدّنيا . ^۳

۱۳۷۱۹.عنه عليه السلام :مَن جانَبَ هَواهُ صَحَّ عَقلُهُ . ^۴

۱۳۷۲۰.عنه عليه السلام :كَم مِن عَقلٍ أسيرٍ تَحتَ هَوى أميرٍ ! ^۵

۱۳۷۲۱.عنه عليه السلام :الحِلمُ غِطاءٌ ساتِرٌ ، و العَقلُ حُسامٌ باتِرٌ ، فَاستُرْ خَلَلَ خُلقِكَ بِحِلمِكَ ، و قاتِلْ هَواكَ بِعَقلِكَ . ^۶

۱۳۷۲۲.عنه عليه السلام :فَرَضَ اللّهُ ......... تَركَ شُربِ الخَمرِ تَحصينا لِلعَقلِ . ^۷

۱۳۷۲۳.عنه عليه السلام :اِعلَموا أنَّ الأمَلَ يُسهي العَقلَ ، و يُنسي الذِّكرَ . ^۸

۱۳۷۱۶.امام على عليه السلام :دستاورد خرد عبرت گرفتن است و احتياط.

2778

دشمن خرد

۱۳۷۱۷.امام على عليه السلام :دشمن خرد، هواى نفس است.

۱۳۷۱۸.امام على عليه السلام :حفظ و نگهدارى خرد، به مخالفت با هواى نفْس و كناره گيرى از دنياست.

۱۳۷۱۹.امام على عليه السلام :هر كه از هواى نفْسِ خود دورى كند، خردش سالم باشد.

۱۳۷۲۰.امام على عليه السلام :بسا خردى كه اسير هوسى چيره است.

۱۳۷۲۱.امام على عليه السلام :بردبارى پرده اى پوشنده است و خرد تيغى برنده. پس، كاستيهاى اخلاقى خود را با بردباريت بپوشان و با خردت به پيكار هوس خويش برو.

۱۳۷۲۲.امام على عليه السلام :خداوند واجب فرمود ......... ترك شرابخوارى را به منظور نگهدارى از خرد.

۱۳۷۲۳.امام على عليه السلام :بدانيد كه آرزو خرد را دچار غفلت مى سازد و ياد خدا را به فراموشى مى سپارد.