۱۳۶۶۰.عنه عليه السلام :سِتَّةٌ تُختَبَرُ بِها عُقولُ النَّاسِ : الحِلمُ عِندَ الغَضَبِ ، و الصَّبرُ عِندَ الرَّهَبِ ، و القَصدُ عِندَ الرَّغَبِ ، و تَقوى اللّهِ في كُلِّ حالٍ ، و حُسنُ المُداراةِ ، و قِلَّةُ المُماراةِ . ^۱

۱۳۶۶۱.عنه عليه السلام :سِتَّـةٌ تُختَبَرُ بِها عُقولُ الرِّجالِ : المُصاحَبَةُ ، و المُعامَلَةُ ، و الوِلايَةُ ، و العَزلُ ، و الغِنى ، و الفَقرُ . ^۲

۱۳۶۶۲.عنه عليه السلام :ثَلاثٌ يُمتَحَنُ بِها عُقولُ الرِّجالِ، هُنَّ : المالُ ، و الوِلايَةُ ، و المُصيبَةُ . ^۳

۱۳۶۶۳.عنه عليه السلام :عِندَ بَديهَةِ المَقالِ تُختَبَرُ عُقولُ الرِّجالِ . ^۴

۱۳۶۶۴.عنه عليه السلام :كُنْ حَسَنَ المَقالِ ، جَميلَ الأفعالِ ، فإنَّ مَقالَ الرَّجُلِ بُرهانُ فَضلِهِ ، و فِعالُهُ عُنوانُ عَقلِهِ . ^۵

۱۳۶۶۵.عنه عليه السلام :كَثرَةُ الصَّوابِ تُنبِئُ عَن وُفورِ العَقلِ . ^۶

۱۳۶۶۶.عنه عليه السلام :رَزانَةُ العَقلِ تُختَبَرُ في الرِّضا و الحُزنِ . ^۷

۱۳۶۶۷.عنه عليه السلام :رَأيُ الرَّجُلِ ميزانُ عَقلِهِ . ^۸

۱۳۶۶۰.امام على عليه السلام :شش چيز است كه با آنها خردهاى مردم سنجيده مى شود: بردبارى در هنگام خشم، شكيبايى به گاه ترس، ميانه روى به هنگام خواهش و ميل، ترس از خدا در همه حال، خوش مدارا كردن و كمتر جدال كردن.

۱۳۶۶۱.امام على عليه السلام :شش چيز است كه خردهاى مردان با آنها آزموده مى شود: همنشينى، داد و ستد، حكومت كردن، بركنارى [از حكومت و قدرت] ، توانگرى و درويشى.

۱۳۶۶۲.امام على عليه السلام :با سه چيز، خردهاى مردان آزموده مى شود: ثروت و حكومت و مصيبت.

۱۳۶۶۳.امام على عليه السلام :در هنگام بديهه گويى است كه خرد مردان آزموده مى شود.

۱۳۶۶۴.امام على عليه السلام :خوش گفتار باش و نيكو كردار؛ زيرا گفتار مرد دليل فضل اوست و كردارش نشانه خرد او.

۱۳۶۶۵.امام على عليه السلام :فراوانى كار درست، از فراوانى خرد خبر مى دهد.

۱۳۶۶۶.امام على عليه السلام :استوارى خرد، هنگام خشنودى و اندوه آزموده مى شود.

۱۳۶۶۷.امام على عليه السلام :نظر مرد، سنجه خرد اوست.

2769

ما يُعتَبَرُ بِهِ العَقلُ

۱۳۶۵۳.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :المالُ يَكشِفُ عَن مِقدارِ عَقلِ صاحِبِهِ ، و الحاجَةُ تَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِها ، و المُصيبَةُ تَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبِها إذا نَزَلَت بِهِ ، و الغَضَبُ يَدُلُّ عَلى عَقلِ صاحِبهِ . ^۱

۱۳۶۵۴.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :كَيفِيَّـةُ الفِعلِ تَدُلُّ عَلى كَمِّيـةِ العَقلِ . ^۲

۱۳۶۵۵.عنه عليه السلام :يُستَدَلُّ عَلى عَقلِ الرَّجُلِ بِالتَّحَلّي بِالعِفَّةِ و القَناعَةِ . ^۳

۱۳۶۵۶.عنه عليه السلام :يُستَدَلُّ عَلى عَقلِ كُلِّ امرِئٍ بِما يَجري عَلى لِسانِهِ . ^۴

۱۳۶۵۷.عنه عليه السلام :يُستَدَلُّ عَلى عَقلِ الرَّجُلِ بِكَثرَةِ وَقارِهِ ، و حُسنِ احتِمالِهِ . ^۵

۱۳۶۵۸.عنه عليه السلام :رَسولُكَ تَرجُمانُ عَقلِكَ ، و كِتابُكَ أبلَغُ ما يَنطِقُ عَنكَ . ^۶

۱۳۶۵۹.عنه عليه السلام :ثَلاثَةٌ تَدُلُّ عَلى عُقولِ أربابِها : الرَّسولُ ، و الكِتابُ ، و الهَدِيَّةُ . ^۷

2769

ملاكهاى سنجش خرد آدميان

۱۳۶۵۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ثروت، از اندازه خرد صاحبش پرده بر مى دارد و نياز، نشانگر خرد صاحب نياز است و مصيبت، هر گاه بر كسى فرود آيد، ميزان خرد او را نشان مى دهد و خشم به ميزان خردِ خشم كننده رهنمون مى شود.

۱۳۶۵۴.امام على عليه السلام :كيفيّت كار، نشانگر كميّت خرد است.

۱۳۶۵۵.امام على عليه السلام :از آراستگى مرد به زيور خويشتندارى و قناعت، مى توان به خرد او پى برد.

۱۳۶۵۶.امام على عليه السلام :از سخنان هر انسانى مى توان به ميزان خرد او پى برد.

۱۳۶۵۷.امام على عليه السلام :از بسيارى وقار مرد و بردبارىِ نيكوى او، به خردش پى برده مى شود.

۱۳۶۵۸.امام على عليه السلام :فرستاده تو بازگو كننده خرد توست، و نامه ات رساترين سخنگوى توست.

۱۳۶۵۹.امام على عليه السلام :سه چيز است كه نشانگرِ خردِ صاحبان آنهاست: فرستاده، نامه و هديه.