۱۲۶۴۸.عنه عليه السلام :الباطِنُ لا بِاجتِنانٍ ، الظّاهِرُ لا بِمُحاذٍ . ^۱

2613

مالِكٌ

الكتاب :

وَ للّهِِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأرْضِ وَ اللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» . ^۲

قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ المُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» . ^۳

الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأرْضِ وَ لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدا وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرا» . ^۴

الحديث :

۱۲۶۴۹.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :يَقولُ اللّهُ: ابْنَ آدَمَ مُلكي مُلكي ، و مالي مالي ، يا مِسكينُ ! أين كُنتَ حَيثُ كان المُلكُ و لم تكن ؟ ! و هَل لَكَ إلاّ ما أكَلتَ فأفنَيتَ و لَبِستَ فأبلَيتَ أو تَصَدَّقتَ فأبقَيتَ ؟ إمّا مَرحومٌ بِهِ و إمّا مُعاقَبٌ عَلَيهِ ؟ ^۵

۱۲۶۴۸.امام رضا عليه السلام :نهان است نه با پوشيده بودن؛ آشكار است نه با قرار گرفتن در مقابل ديدگان.

2613

خداوند مالك همه چيز است

قرآن:

«از آن خداست مُلك آسمانها و زمين و خدا بر همه چيز تواناست».

«بگو: بار خدايا! اى دارنده ملك! ملك را به هر كه خواهى مى دهى و از هر كه بخواهى ملك مى ستانى. هر كس را كه بخواهى عزّت مى دهى و هر كس را كه بخواهى ذلّت مى دهى. همه نيكيها به دست توست. تو بر هر كارى توانايى».

«آن كس كه از آنِ اوست ملك آسمانها و زمين و فرزندى نگرفته است و او را در ملك و فرمانروايى شريكى نيست و هر چيز را بيافريده است و آن را به اندازه آفريده است».

حديث:

۱۲۶۴۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :خداوند مى فرمايد: اى پسر آدم! مُلك من از آنِ من است و مالِ من تعلق به من دارد. اى بينوا! كجا بودى تو، آن گاه كه مُلك و پادشاهى بود و تو نبودى؟ آيا جز همان مقدار كه مى خورى و از بين مى برى و مى پوشى و كهنه مى كنى، يا صدقه مى دهى و [براى بعد از مرگت ]باقى مى گذارى و به سبب همين مقدار يا مشمول رحمت و آمرزش مى شوى يا مؤاخذه و كيفر مى بينى، بيشتر از آنِ توست؟

۱۲۶۴۶.الإمامُ الرِّضا عليه السلام :أمّا الظّاهِرُ فَليسَ مِن أجلِ أنَّهُ عَلا الأشياءَ بِرُكوبٍ فَوقَها و قُعودٍ عَلَيها و تَسَنُّمٍ لِذُراها ، و لكِنَّ ذلكَ لِقَهرِهِ و لِغَلَبَتِهِ الأشياءَ و قُدرَتِهِ عَلَيها ، كقَولِ الرَّجُلِ : ظَهَرتُ عَلى أعدائي ، و أظهَرَنِيَ اللّهُ عَلى خَصمي ، يُخبِرُ عَنِ الفَلْجِ و الغَلَبَةِ ، فهكَذا ظُهورُ اللّهِ عَلَى الأشياءِ . و وَجهٌ آخَرُ أنَّهُ الظّاهِرُ لِمَن أرادَهُ و لا يَخفى عَلَيهِ شَيءٌ ، و أنَّهُ مُدَبِّرٌ لِكُلِّ ما بَرَأ ، فأيُّ ظاهِرٍ أظهَرُ و أوضَحُ مِنَ اللّهِ تَبارَكَ و تَعالى ؟ ! لأنَّكَ لا تَعدِمُ صَنعَتَهُ حَيثُما تَوجَّهتَ و فيكَ مِن آثارِهِ ما يُغنيكَ ، و الظّاهِرُ مِنّا البارِزُ بِنَفسِهِ ، و المَعلومُ بِحَدِّهِ ، فقَد جَمَعَنا الاسمُ ، و لَم يَجمَعنا المَعنى . و أمّا الباطِنُ فلَيسَ عَلى مَعنَى الاستِبطانِ للأشياءِ بأن يَغورَ فيها ، و لكِنّ ذلكَ مِنهُ عَلى استِبطانِهِ للأشياءِ عِلما و حِفظا و تَدبيرا . ^۱

۱۲۶۴۷.عنه عليه السلام :ظاهِرٌ لا بِتأويلِ المُباشَرَةِ ، مُتَجَلٍّ لا بِاستِهلالِ رُؤيَةٍ ، باطِنٌ لا بِمُزايَلَةٍ . ^۲

۱۲۶۴۶.امام رضا عليه السلام :ظاهر بودن (چيرگى او) به اين معنا نيست كه بر فراز اشياء سوار شده و روى آنها نشسته و بر ستيغ آنها گام نهاده باشد، بلكه به سبب قهر و چيرگى و قدرت او بر اشياء است. مثل اين سخن كه كسى [عرب زبان] گويد: بر دشمنانم ظهور يافتم و خداوند مرا بر خصمم ظهور داد. او از پيروزى و چيره آمدن [بر دشمن و خصم ]خبر مى دهد. ظهور خدا بر اشياء نيز چنين است (به معناى قهر و غلبه و چيرگى و تسلط بر آنها مى باشد). معناى ديگر ظاهر بودن خدا اين است كه او براى هر كه طالبش باشد آشكار است؛ و [معناى ديگرش اين است كه ]چيزى بر او پوشيده نيست؛ و [معناى ديگرش اين است كه] او هر چه را آفريده است، تدبير و اداره مى كند. پس، كدام آشكار است كه آشكارتر و پيداتر از خداوند تبارك و تعالى باشد؛ چرا كه تو هر جا رو كنى آثار و نشانه هاى صنع او را مى بينى و در وجود خودت نيز نشانه هاى او به اندازه كافى وجود دارد. اما ظاهر درباره ما به معناى كسى است كه خود آشكار مى باشد و حدّ و حدود معيّنى دارد. پس ما و او در اسم [ظاهر] اشتراك داريم و در معنا[ى آن] اشتراك نداريم. و اما باطن و نهان بودن خدا به معناى پنهان بودن او در درون اشياء نيست، به اين معنا كه در درون آنها فرو رفته باشد؛ بلكه به اين معناست كه علم و نگهدارى و تدبير او به درون اشياء نيز [همچون ظاهر و نمودشان] نفوذ دارد.

۱۲۶۴۷.امام رضا عليه السلام :آشكار است، اما نه به واسطه حواسّ و تماس حسّى؛ پيداست اما نه پيدايى ناشى از ديدن با چشم؛ نهان است اما نه به سبب دور بودن.