۷۹۱۰.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :الزاهدُ في الدنيا مَن لَم يَغلِبِ الحَرامُ صَبرَهُ ، و لَم يَشغَلِ الحَلالُ شُكرَهُ . ^۱

۷۹۱۱.عنه عليه السلام :الزاهدُ في الدنيا كُلَّما ازدادَتْ لَهُ تحلّيا إزدادَ عَنها تَوَلِّيا . ^۲

۷۹۱۲.عنه عليه السلام :الزاهِدونَ في الدنيا قومٌ وُعِظُوا فاتَّعَظُوا ، و اُخِيفُوا فَحَذِرُوا ، و عُلِّمُوا فَتَعَلَّمُوا ، و إن أصابَهُم يُسرٌ شَكَرُوا ، و إن أصابَهُم عُسْرٌ صَبَرُوا . ^۳

۷۹۱۳.عنه عليه السلام :لا يكونُ زاهِدا حتّى يكونَ مُتَواضِعا . ^۴

۷۹۱۴.عنه عليه السلامـ في صفة الزُّهّادِ ـ: كانوا قَوما مِن أهلِ الدنيا و لَيسُوا مِن أهلِها ، فكانوا فيها كَمَن لَيسَ مِنها ، عَمِلُوا فيها بما يُبصِرُونَ ، و بادَرُوا فيها ما يَحذَرُونَ ، تُقَلَّبُ أبدانُهُم بينَ ظَهْراني أهلِ الآخِرَةِ، يَرَونَ أهلَ الدنيا يُعْظِمُونَ مَوتَ أجسادِهِم، و هُم أشَدُّ إعظاما لِمَوتِ قُلوبِ أحيائهِم . ^۵

۷۹۱۰.امام على عليه السلام :بى رغبت به دنيا كسى است كه در مقابل حرام ، شكيبايى خود را از دست ننهد و حلال ، او را از گزاردن شكرش غافل نسازد .

۷۹۱۱.امام على عليه السلام :كسى كه به دنيا بى اعتناست، هرچه دنيا بيشتر برايش خود آرايى كند، او بيشتر به آن پشت مى كند .

۷۹۱۲.امام على عليه السلام :دنيا گريزان، مردمى هستند كه چون اندرز داده شدند ، پند گرفتند و چون بيم داده شدند ، حذر كردند و چون تعليم داده شدند ، آموختند و هرگاه آسايشى به آنان رسد ، شكر كنند و چون به سختى درافتند ، شكيبايى ورزند .

۷۹۱۳.امام على عليه السلام :زاهد، زاهد نباشد، مگر آنگاه كه فروتن باشد .

۷۹۱۴.امام على عليه السلامـ در وصف زهّاد ـفرمود : آنان گروهى از مردم دنيا هستند، ولى اهل دنيا (دنيا دوست) نيستند . در اين دنيا همچون كسانى هستند كه از آن نيستند . بر اساس بينش و بصيرت كار مى كنند و در دنيا از آنچه مى ترسند (مرگ) پيشى مى گيرند ، پيكرهايشان در ميان اهل آخرت مى گردد (جز با اهل دين و آخرت نمى آميزند) ، اهل دنيا را مى بينند كه به مرگ بدنهايشان اهميت مى دهند ، در حالى كه آنان مرگ دلهاى زنده را بيش از آن مُهم مى شمارند .

۷۹۰۷.عنه عليه السلام :قِيلَ لأميرِ المؤمنينَ عليه السلام : ما الزُّهدُ في الدنيا ؟ قالَ : تَنَكُّبُ حَرامِها . ^۱

۷۹۰۸.عنه عليه السلام :الزُّهدُ مِفتاحُ بابِ الآخِرَةِ ، و البَراءةِ مِنَ النارِ ، و هُو تَركُكَ كُلَّ شيءٍ يَشغَلُكَ عنِ اللّهِ ، مِن غَيرِ تَأسُّفٍ على فَوتِها ، و لا إعجابٍ في تَركِها ، و لا انتِظارِ فَرَجٍ مِنها ، و لا طَلَبِ مَحمَدَةٍ علَيها ، و لا عِوَضٍ مِنها ، بل تَرى فَوتَها راحَةً و كَونَها آفَةً ، و تكونُ أبدا هارِبا مِنَ الآفَةِ ، مُعتَصِما بِالرّاحَةِ . ^۲

(انظر) الرضا بالقضاء : باب 1523 .
المحجّة البيضاء : 7 / 345 .

1614

صِفاتُ الزّاهِدِ

۷۹۰۹.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :قلتُ : يا جَبرَئيلُ ، فما تَفسيرُ الزُّهدِ ؟ قالَ : الزاهِدُ يُحِبُّ مَن يُحِبُّ خالِقُهُ ، و يُبغِضُ مَن يُبغِضُ خالِقُهُ ، و يَتَحَرَّجُ مِن حَلالِ الدنيا و لا يَلتَفِتُ إلى حَرامِها ، فإنَّ حلالَها حِسابٌ و حَرامَها عِقابٌ ، و يَرحَمُ جَميعَ المسلمينَ كما يَرحَمُ نفسَهُ ، و يَتَحَرَّجُ مِنَ الكلامِ كما يَتَحَرَّجُ مِنَ المَيتةِ التي قدِ اشْتَدَّ نَتْنُها ، و يَتَحَرَّجُ عن حُطامِ الدنيا ، و زِينَتِها كما يَتَجَنَّبُ النارَ أن تَغشاهُ ، و يَقْصُرُ أمَلَهُ ، و كان بَينَ عَينَيهِ أجَلُهُ . ^۳

۷۹۰۷.امام صادق عليه السلام :به امير المؤمنين عليه السلام عرض شد : زهدِ به دنيا چيست؟ فرمود : فرو گذاشتن حرامِ آن .

۷۹۰۸.امام صادق عليه السلام :زهد كليد درِ آخرت است و برائت از آتش . زهد آن است كه هر چه تو را از خدا باز دارد رها كنى ، بى آن كه بر از دست دادن آن افسوس خورى و نه بر اثر فرو گذاشتن آن دچار خودپسندى شوى و نه چشمداشت گشايشى از آن داشته باشى و نه خواهان ستايشى در قبال اين كار و نه طالب عوض و جبران آن باشى . بلكه از دست دادن آن را مايه آسايش و بودن آن را آفتى [براى خود ]دانى و همواره از آفت گريزان باشى و به آسايش چنگ زنى .

1614

صفات زاهد

۷۹۰۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :گفتم : اى جبرئيل! تفسير زهد چيست؟ گفت : زاهد، آنچه را كه آفريدگارش دوست دارد ، دوست مى دارد و آنچه را آفريدگارش ناخوش دارد ، ناخوش مى دارد و از حلال دنيا مى پرهيزد و به حرام آن توجّه نمى كند ؛ زيرا حلال آن حساب دارد و حرامش كيفر؛ و [زاهد ]همچنان كه به خودش رحم مى كند، به همه مسلمانان نيز رحم مى كند و همچنان كه از مردار گنديده بسيار بد بو، دورى مى كند از سخن گفتن نيز مى پرهيزد و همچنان كه از آتش دورى مى كند، كه مبادا او را فرا گيرد، از خُرده ريزه هاى دنيا نيز كناره مى گيرد و آرزويش كوتاه است و مرگ را در برابر چشمِ خود دارد .