چه كسى دانش را از من به يك درهم مى خرد ؟^۱
از حارث بن اعور آورده اند كه مى گفت على عليه السلام فرمود:
من يشترى منى علماً بدرهم؟ قال :فذهبت فاشتريت صحفاً بدرهم ثم جنت بها؛چه كسى دانش را از من به يك درهم مى خرد؟ او مى گويد: رفتم و «صحيفه هايى» را به يك درهم خريدم.^۲
گزارش زمخشرى ^۳ از اين حادثه نشانگر آن است كه حضرت در روزگار خلافت و در كوفه چنين مى كرده است و اين خود گواهى است بر اين كه مولا بدين سان در پى نشان دادن ارج و عظمت حديث بوده است. و در پى ايجاد جريانى براى نشر و گسترش حديث، پس از آن كه بيش از ربع قرن حديث دچار دگرگونى ها، دگرسانى ها، تحريف ها و... شده بود. و بالاخره از گزارش ارجمند و تنبه آفرين مولا ياد كنيم از رسول اللّه صلى الله عليه و آله كه فرمود:
خدايا، جانشينان مرا غريق رحمت كن ! گفته شد: جانشينان شما كيان اند؟ فرمود: آنان كه پس از من خواهند آمد و سخن و سنت مرا گزارش خواهند كرد.^۴
و بدين سان جايگاه محدثان و حديث نگاران و گسترش دهندگان فرهنگ و ثقافت در كلام نبوى و به گزارش مولا «جايگاه خلافت نبوى» است و اين همه نشانگر تأكيد و ترغيبى عظيم در برابر آنچه در تاريخ اسلام نقش بست. بارى در فرجام اين بحث از مانندسازى زيبا مولا ياد كنيم كه «كتاب» را به «بوستان» مانند ساخته است :
الكتب بساتين العلماء.
كه يعنى آموزه هاى نهفته در ميان دو «لَت» كتاب، باغى است با دسته گل هايى دماغ پرور و فضايى است دلپذير براى تفرّج، انديشورى و دانش گسترى. و بيفزاييم اين كلام فاخر را كه فرمود:
عقل الكاتب قلمه ؛
خرد نويسنده قلم و خامه اوست. ^۵
و نيز اين كه سخنان مولا درباره دانش، دانشورى، دانش اندوزى، ثبت و ضبط حديث، لزوم كتابت، آداب نگاشتن و چرايى و چگونگى نوشتن، و حراست كردن از ميراث مكتوب و... فراوان تر از آن است كه در اين مجال بگنجد. از اين روى، كلامى ديگر را در شيوه نگاشتن ـ كه نشانگر دقت، تأمل و توجه به نكات بسيار ريز در اين باب است ـ بياوريم و بگذريم؛ به كاتبش عبيداللّه بن ابى رافع