شروع اين گونه مطالعات از سوى غربيان دقيقاً شناخته شده نيست ؛ ولى مى توان گفت كه به صورت حقيقى، در قرن شانزدهم در اروپا شكل گرفت و در قرن هفدهم با اختصاص كرسيهايى به آموزش زبان عربى در فرانسه، انگليس، آلمان، هلند، ايتاليا و ... آشكار گرديد. ۱ مطالعات خاورشناسى، نخست به كندى پيش مى رفت و با سرعت تحولات در مغرب زمين، سرعت يافت.
تدوين طبقات المستشرقين ۲ و نيز كتابشناسى خاورشناسان ۳ و تأليف چند فرهنگ، ۴ نشان دهنده گسترش اين حركت است.
2. انگيزه مستشرقان، يكى از موضوعاتى است كه نويسندگان مسلمان هميشه با ترديد بدان نگريسته اند. گرچه برخى به اين فعاليتها خوشبين بوده، اما بيشتر ايشان بر ترديد خويش پاى فشرده، از آن تلقى بدبينانه داشته اند؛ انگيزه هاى تبشيرى، استعمار اقتصادى و سياسى از نقطه هاى برجسته اى است كه اين نويسندگان بر آنها انگشت مى نهند. ۵
1.طبقات المستشرقين، ص ۴ ؛ فرهنگ خاورشناسان، ص ۱۲.
2.طبقات المستشرقين، د. عبدالحميد صالح حمدان، دمشق : مكتبة مدبولى.
3.كتابشناسى خاورشناسان، گروه مؤلفان و مترجمان، تهران : انتشارات بين المللى الهدى، ۱۳۷۲.
4.به عنوان نمونه از اين آثار مى توان ياد كرد:
المستشرقون، نجيب العقيقى، ۳ ج، قاهره : دارالمعارف؛ موسوعة المستشرقين، عبدالرحمن البدوى، ترجمه: شكراللّه خاكرند، با عنوان : فرهنگ كامل خاورشناسان، قم : دفتر تبليغات اسلامى، ۱۳۷۵، ترجمه: صالح طباطبايى، با عنوان: دايرة المعارف مستشرقان، تهران : انتشارات روزنه، ۱۳۷۷؛ فرهنگ خاورشناسان، ابوالقاسم سحاب، تهران : سحاب كتاب؛ فرهنگ خاورشناسان، گروه مؤلفان و مترجمان، تهران : پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، ۱۳۷۶؛ فرهنگ اسلام شناسان خارجى، حسين عبداللهى خوروش، مطهر، ۱۳۶۲؛ مستشرقون (سياسيون، جامعيون، مجمعيون)، نذير حمدان، الطائف : مكتبة الصديق، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م.
5.فرهنگ كامل خاورشناسان، ص ۴ - ۵، دايرة المعارف مستشرقان، ص ۱۳ ؛ فرهنگ كامل خاورشناسان، ص ۱۳ ؛ المستشرقون، د.عابد بن محمد السفيانى، ص ۱ ؛ محاكمه گلدزيهر صهيونيست، محمد غزالى، ترجمه صدر بلاغى، ص ۵ - ۱۹.
