47 ـ تكبر

1

۰.امام صادق عليه‌السلام:
اَلْكِبْرُ أَنْ تَغْمِصَ النّاسَ وَتُسَفِّهَ الْحَقَّ؛^۱

۰.تكبر، اين است كه مردم را تحقير كنى و حق را خوار شمارى.

2

۰.امام على عليه‌السلام:
اَلْحِرْصُ وَالْكِبْرُ وَالْحَسَدُ دَواعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِى الذُّنوبِ؛^۲

۰.حرص و تكبّر و حسادت، انگيزه‏هاى فرورفتن در گناهانند.

3

۰.رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
أَلا اُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ النّارِ؟ كُلُّ عُتُلٍّ جَوّاظٍ مُسْتَكْبِرٍ؛^۳

۰.آيا شما را از اهل دوزخ آگاه نكنم؟ هر درشتخوىِ خشنِ متكبّر.

4

۰.امام صادق عليه‌السلام:
ما مِنْ أَحَدٍ يَتيهُ إِلاّ مِنْ ذِلَّةٍ يَجِدُها فى نَفْسِهِ؛^۴

۰.هيچ كس نيست كه تكبّر ورزد، مگر بر اثر خوارى و حقارتى است كه در خود مى‏بيند.

5

۰.امام على عليه‌السلام:
عَجِبْتُ لِلْمُتَكَبِّرِ الَّذى كانَ بِالأَْمْسِ نُطْفَةً وَيَكونُ غَدا جيفَةً؛^۵

۰.در شگفتم از شخص متكبّر، كه ديروز نطفه‏اى بوده و فردا لاشه‏اى است.

6

۰.رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
إِنَّهُ لَيُعْجِبُنى أَن يَحْمِلَ الرَّجُلُ الشَّىْ‏ءَ فى يَدِهِ يَكونُ مَهْنَئا لأِهْلِهِ يَدْفَعُ بِهِ الْكِبْرَ عَنْ نَفْسِهِ؛^۶

۰.براستى كه خوش دارم مرد با خوشحالى و افتخار چيزى را با دست خودش براى خانواده‏اش ببرد و بدين وسيله تكبر را از خود دور كند.

7

۰.امام على عليه‌السلام:
فى صِفَةِ الْمُتَّقينَ ـ: بُعْدُهُ عَمَّنْ تَباعَدَعَنْهُ زُهْدٌ وَنَزاهَةٌ وَدُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنا مِنْهُ لينٌ وَرَحْمَةٌ لَيْسَ تَباعُدُهُ بِكِبْرٍ وَعَظَمَةٍ وَلا دُنُوُّهُ بِمَكْرٍ وَخَديعَةٍ؛^۷

۰.در وصف پرهيزگاران، مى‏فرمايد: اگر از كسى دورى مى‏كند، به خاطر دنياگريزى و پاكدامنى است و اگر به كسى نزديك مى‏شود، از سر خوشخويى و مهربانى است، نه دورى كردنش از روى تكبر و نخوت است و نه نزديك شدنش از روى مكر و فريب.

8

۰.امام صادق عليه‌السلام:
مَنْ ذَهَبَ يَرى أَنَّ لَهُ عَلَى الآخَرِ فَضْلاً فَهُوَ مِنَ الْمُسْتَكْبِرينَ، (قالَ حَفْصُ بْنُ غياثٍ): فَقُلْتُ لَهُ إِنَّما يَرى أَنَّ لَهُ عَلَيْهِ فَضْلاً بِالْعافيَةِ إذا رَآهُ مُرْتَكِبا لِلْمَعاصى، فَقالَ: هَيهاتَ هَيهاتَ! فَلَعَلَّهُ أَنْ يَكونَ قَدْ غُفِرَ لَهُ ما أتى وَ أَنْتَ مَوْقوفٌ مُحاسَبٌ أَما تَلَوْتَ قِصَّةَ سَحَرَةِ موسى عليه‌السلام ؛^۸

۰.هر كس خودش را بهتر از ديگران بداند، او از متكبران است. حفص بن غياث مى‏گويد: عرض كردم: اگر گنهكارى را ببيند و به سبب بى‏گناهى و پاكدامنى خود، خويشتن را از او بهتر بداند چه؟ فرمودند: هرگز هرگز! چه بسا كه او آمرزيده شود اما تو را براى حسابرسى نگه دارند، مگر داستان جادوگران و موسى عليه‌السلام را نخوانده‏اى؟

9

۰.امام على عليه‌السلام:
وَعَنْ ذلِكَ ما حَرَسَ اللّه‏ُ عِبادَهُ الْمُؤْمِنينَ بِالصَّلَواتِ وَالزَّكَواتِ وَمُجاهَدَةِ الصِّيامِ فِى الأَْيّامِ الْمَفْروضاتِ تَسْكينا لأَِطْرافِهِمْ وَتَخْشيعا لأَِبْصارِهِمْ وَتَذْليلاً لِنُفوسِهِمْ وَتَخْفيضا لِقُلُوبِهِمْ وَإِذْهابا لِلْخُيَلاءِ عَنْهُمْ... اُنْظُروا إِلى ما فى هذِهِ الأَْفْعالِ مِن قَمْعِ نَواجِمِ الْفَخْرِ وَقَدْعِ طَوالِعِ الْكِبْرِ؛^۹

۰.از اين جاست كه خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكاتها و جدّيت در روزه‏دارى در روزهاى واجب، نگهبانى مى‏كند، زيرا كه اين امور باعث آرام شدن اعضاء و جوارح و خشوع ديدگان و فروتنى جانها و خضوع دلها و بيرون راندن كبر و نخوت از وجود آنان مى‏شود... بنگريد، كه اين اعمال چگونه نمودهاى فخر فروشى را در هم مى‏شكند و آثار و نشانه‏هاى تكبر را مى‏زدايد!

10

۰.امام حسن مجتبى عليه‌السلام:
لَمّا قيلَ لَهُ إِنَّ فيكَ كِبْرا ـ: كَلاّ، اَلْكِبْرُ لِلّهِ وَحْدَهُ وَلكِنْ فىَّ عِزَّةٌ، قالَ اللّه‏ُ تَعالى: (وَلِلّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسولِهِ وَلِلمُؤْمِنينَ)؛^۱۰

۰.در پاسخ كسى كه به ايشان گفت: در وجود شما تكبّر است، فرمودند: هرگز، تكبّر تنها از آن خداست. اما در وجود من، عزّت است. خداى متعال فرموده است: «و عزّت از آن خدا و پيامبر او و مؤمنان است».