انديشه هاى حديثى علامه محمدتقى شوشترى(ره) در كتاب النجعة ^۱

؛ محمدحسين بهرامي

علامه محمد تقى شيخ شوشترى(ره) در تاريخ 1320 ق، در شهر نجف اشرف ديده به جهان گشود. پدرش اهل شوشتر و مادرش اهل كرمان بود. خانواده شوشترى، خانواده اى اهل علم و مورد اعتماد مردم به خصوص در شهر شوشتر بودند.
مرحوم شوشترى تا هفت سالگى در نجف اشرف زندگى كرد و هنگامى كه پدرش تحصيل سطوح عاليه را به پايان رسانده و به درجه اجتهاد نايل شد و به شوشتر بازگشت، او نيز به همراه مادر و دايى خود به پدر ملحق شد. چيزى از ورود او به شوشتر نگذشته بود كه مادرش بدرود حيات گفت.
مرحوم شوشترى از هفت سالگى شروع به آموزش و خواندن قرآن نمود و خط ترسيل را نيز ـكه خواندن آن مشكل بوده است ـ فرا گرفت. سپس فراگيرى دروس رايج حوزوى را نزد پدر و برخى استادان حاضر در شوشتر آغاز كرد.
مرحوم شوشترى با توجه به نبوغ و ذكاوت فراوانى كه داشت، بيشتر كتاب ها را با مطالعه خود گذراند. و در بيست سالگى مشغول نوشتن شرحى بر اللمعة الدمشقية شد و چهار سال بعد، يعنى در 1354ق، از نوشتن آن فارغ شد. آن سال با كشف حجاب زنان توسط رضا شاه پهلوى مصادف بود كه علما به نشانه ى اعتراض به اين عمل اقدام به ترك كشور نمودند. مرحوم شوشترى ـكه در آن زمان به درجه اجتهاد نايل شده بودـ به همراه مرحوم سيد باقر حكيم راهى كربلا شد و مدت شش سال در آنجا سكنا گزيد. در اين شش سال پايه اصلى قاموس الرجال را بنا نهاد كه حاشيه اى بر رجال مرحوم علامه شيخ عبدالله مامقانى بود. مرحوم علامه در عتبات به خدمت مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى رسيد و موفق به كسب اجازه روايت از ايشان نيز شد.
مرحوم شوشترى در سال 1360 ق، و همزمان با بركنارى رضا شاه به شوشتر بازگشت و بقيّه عمر پربركت خود را در ميان مردم اين شهر سپرى نمود.
بازنگرى در نوشته هاى قاموس الرجال و نوشتن مستدركى بر آن، نگارش النجعة (شرح كتاب اللمعة) نگارش الأخبار الدخلية و مستدرك آن و... از كارهايى بود كه مرحوم شوشترى در سال هاى اقامت در شوشتر به آن پرداخت. ^۲
وى در سن 95 سالگى در 19 ذى الحجه سال 1415 ق، دار فانى را وداع گفته، به سوى معبودش شتافت و پيكر مطهرش در شوشتر به خاك سپرده شد.
مرحوم علامه شوشترى شايد به علت سكونت طولانى در شهر شوشتر ـكه از محافل اصلى علمى زمان خود به دور بودـ كمتر به امر تدريس و تربيت شاگردان برجسته پرداخت و بيشتر تلاش خود را صرف نگارش كتب گوناگون نمود. ازجمله آثار مهم مرحوم علامه مى توان به عناوين زير اشاره كرد:
1. قاموس الرجال فى تحقيق رواة الشيعة و محدثيهم،
2. النجعة فى شرح اللمعة،
3. الأخبار الدخيلة،
4. بهج الصباغة فى شرح نهج البلاغة،
5. قضاء أميرالمومنين على بن ابى طالب،
6. الأربعون حديثاً.
يكى از جنبه هاى برجسته علمى مرحوم علامه ديدگاه هاى حديثى ايشان است. وى نظريات خود را كه در خلال كتب مختلف خود درباره مسائل مختلف حديثى بيان نموده است.
تاكنون مقالات مختلفى درباره نظريات حديثى ايشان، به ويژه بحث هاى جعل، تحريف و تصحيف در كتاب الأخبار الدخيلة نگاشته شده است.
با توجه به اين كه الأخبار الدخيلة كتابى است كه مرحوم علامه آن را در خلال تهيه آخرين بازنويسى از كتاب النجعة نگاشته است و همچنين با توجه به اين كه در كتاب النجعة جنبه هاى گوناگونى از ديدگاه هاى حديثى علامه نيز بيان شده است، در اين تحقيق سعى شده ديدگاه هاى حديثى مرحوم علامه از كتاب النجعة جمع آورى و ارائه شود. اين ديدگاه ها در چهار عنوان كلى مورد بررسى قرار گرفته اند: الف. جوامع حديثى، ب.ديدگاه هاى رجالى، ج. فقه الحديث، د. مبانى و روش هاى نقد حديث.