اصحاب حديث، حديث گرايى و حديث زدگى

؛ هادى حجت

چكيده: اصحاب حديث يكى از جريانات فكرى فعال و پرنفوذ در جامعه اهل سنت اند كه آرا و انديشه هاى آنان تأثيرات ژرفى را در حوزه هاى مختلف فقهى، كلامى و تفسيرى به جاى گذارده است. از مشخصه هاى بارز اين گروه، علاوه بر عقل گريزى و ظاهرگرايى در نصوص، اهتمام وافر آنان به حديث است. در اين مقاله به بررسى حديث گرايى و جلوه هايى از حديث زدگى اين جريان پرداخته شده و مشخصه هايى همچون علم آور دانستن خبر واحد، تكيه بر روايات مخالف عقل و موهم تشبيه، ترجيح سنت بر قرآن از بازرترين نمودهاى حديث زدگى در ميان آنان معرفى شده است.

كليد واژه: اصحاب حديث، اهل حديث، حديث گرايى.

بى شك، حديث به عنوان راهى به سوى سنت، دومين منبع شناخت معارف اسلامى و از مهم ترين منابع تشريع فروع، تبيين اصول و تفسير متون قرآنى به شمار مى رود كه همواره، با تفاوت در شدت و ضعف، مورد عنايت فقيهان، متكلمان و مفسران فرقه هاى مختلف اسلامى اعم از شيعه و سنى، اشعرى و معتزلى، اخبارى و اصولى و... بوده است.
اهتمام به حديث، در كنار ظاهرگراى، تأويل گريزى و عقل ستيزى، يكى از بارزترين جلوه هاى فكرى و گرايش هاى اصحاب حديث به شمار مى رود. آنان نه تنها در استنباط احكام فقهى كه در مبانى اعتقادى و تفسير آيات قرآن نيز، به شدت، حديث گرا بودند؛ چنان كه انتخاب عنوان «اصحاب حديث» براى اين گروه نيز برگرفته از همين ديدگاه آنان است.
اصحاب حديث در معناى عام خود عنوان گروهى از عالمان اسلامى است كه در شيوه خود براى احاديث و پيروى از آن اعتنايى ويژه داشته اند و در برخورد با معارف