قبیل که:
1. آیا می‌توان صدور این روایات را پذیرفت و آنها را به معصوم و شریعت نسبت داد؟
2. بر فرض پذیرش صدور آنها، مدلولشان چیست؟ آیا ناظر به نوع خاصی از عقل هستند؟
3. آیا این متون توهین به زن‌ها و تحقیر آنها محسوب نمی‌شود؟
4. آیا استناد این روایات به معصومین حساسیت خاصی در زنان ایجاد نمی‌کند؟
5. آیا از این احادیث قاعده کلی و قضیه حقیقی استنباط می‌شود یا ناظر به افراد خاصی بوده است؟
این نوشته بر آن است تا اصل صدور، حجیت و مفهوم این روایات را نقد و بررسی کند؛ شاید بتوان بر اساس آن، تحلیلی قابل قبول و پاسخی به سؤال‌های فوق ارائه کرد.
به خاطر وجود روایات مورد بحث در منابع کهن روایی مانند کتاب الکافی و نهج البلاغه این روایات از دیرباز مورد توجه و تحلیل اندیشمندان و حدیث‌پژوهان بوده است. از کسانی که به تحلیل این روایات پرداخته‌اند، می‌توان به سید مرتضی۱ ، ابن ابی الحدید۲ ، علامه مجلسی۳ ، آیةالله محمد حسین کاشف الغطاء،۴ علامه جعفری۵ ، آیةاللّه جوادی آملی۶ اشاره کرد.
همچنین علامه طباطبایی در جاهای بسیاری در تفسیر المیزان بدون اشاره به روایات، به سخن در باره تفاوت زن و مرد در روح تعقّل و روح احساس پرداخته است.۷
مفهومشناسی واژه‌های عقل، کمال، نقص
عقل در لغت به معنای بازدارنده است،۸ و عقل را عقل گویند، چون انسان را از به هلاکت افتادن و یا گرایش به هوا و هوس و کارهای بد و زشت و آنچه به ضرر او تمام
1.. ر.ک: رسائل المرتضی، ج۳، ص۱۲۰.
2.. ر.ک: شرح نهج البلاغه، ج۶، ۲۱۴.
3.. ر.ک: بحار الانوار، ج۳۲، ۲۴۷.
4.. ر.ک: مقالۀ «زن»، مجله پیام زن، آبان ۱۳۷۶، ص۱۷۶ - ۱۸۷.
5.. ر.ک: ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج۱۱ ص۲۹۲ ـ ۲۹۵.
6.. ر. ک: زن در آیینه جلال و جمال، ص۲۳۰- ۲۳۴ و ص۳۲۹ - ۳۴۴.
7.. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۲۱۲ - ۲۱۷ و ص۳۴۶ - ۳۴۷.
8.. ر.ک: معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۶۹ - ۷۳؛ کتاب العین، ج۱، ص۱۵۹ - ۱۶۱؛ لسان العرب، ج۱۱ - ص۴۵۸ - ۴۵۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۲۲۳ - ۲۲۵.
