تعداد روزهای ماه رمضان

پرسش :

از قول امام صادق(عليه السّلام) نقل می کنند که ماه رمضان هميشه سي روز است. آيا اين حدیث صحت دارد و هیچگاه این ماه از سی روز کمتر نمی شود؟



پاسخ :

شکي نيست که يکي از منابع استنباط احکام شرعي سنت (قول و فعل و تقرير) معصومين (عليهم السلام) است که در قالب روايات به ما رسيده است. اما بايد توجه داشت که با توجه به وجود روايات ضعيف و مجعول و متعارض و  صادره شده در مقام تقيه و ... بکارگيري روايات و استفاده از آنها در استنباط احکام شرعي مستلزم تخصص و تبحّر در علم حديث شناسي (رجال و درايه) و علم اصول فقه و برخي علوم ديگر مي باشد. و لذا چه بسا رواياتي که در منابع روايي نقل شده، ولي به سبب ضعف يا تعارض با ادله قوي تر يا صدور در مقام تقيه و يا ساير علل مبناي حکم فقهي قرار نگرفته است.

در خصوص مسئله ديدگاه روايات در تعيين آغاز و پايان ماه رمضان نيز همين مسائل مطرح است.
برخي روايات ماه شعبان را ۲۹ روز و ماه رمضان را هميشه سي روز مي‏ دانند که اين روايات به «اخبار عدد» مشهورند مانند اين روايت که از امام صادق(ع) نقل شده:« شَعْبَانُ لَا يَتِمُ‏ أَبَداً رَمَضَانُ لَا يَنْقُصُ وَ اللَّهِ أَبَداً» (۱)« شعبان هرگز تمام نيست، و رمضان به خدا هرگز کم نشود.» طبق اين روايات، با گذشت ۲۹ روز از ماه شعبان، ماه رمضان آغاز مي‌‏شود؛ خواه هلال ماه ديده شود يا نشود.
در مقابل آنها،  روايات متعددي قرار دارند که دلالت مي‌کنند. اول ماه رمضان تنها با ديدن هلال ثابت مي‌شود و صرف گذشتن ۲۹ روز از شعبان براي آغاز ماه رمضان کافي نيست که اين روايات به «اخبار رؤيت» مشهورند. مانند اين روايت که راوي مي گويد:« كَتَبْتُ إِلَيْهِ وَ أَنَا بِالْمَدِينَةِ- أَسْأَلُهُ عَنِ الْيَوْمِ الَّذِي يُشَكُّ فِيهِ مِنْ‏ رَمَضَانَ- هَلْ يُصَامُ أَمْ لَا فَكَتَبَ الْيَقِينُ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الشَّكُّ صُمْ لِلرُّؤْيَةِ وَ أَفْطِرْ لِلرُّؤْيَةِ. »(۲) «به ايشان [امام حسن عسکري يا امام هادي(عليهما السلام)] نامه نوشتم و درباره روزه يوم الشک پرسيدم که آيا جزء روزه رمضان است يا نه؟ حضرت در پاسخ  نوشتند که شک را وارد يقين نکن! با رؤيت [هلال]روزه بگير و با رؤيت  ا فطار کن.»
در اين روايت و روايات متعدد ديگر، ملاک آغاز و پايان ماه رمضان رؤيت هلال دانسته شده است.
قول مشهور ميان فقها نيز، عمل به اخبار رؤيت و ثبوت اول ماه با ديدن هلال و عمل نکردن به اخبار عدد است (۳) [به دليل ضعيف بودن اخبار عدد از ديدگاه ايشان و در تعارض بودن با روايات معتبر]
۱. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، ۱۴۰۷ ه‍ ق‌، ج‏۴، ص ۷۸.
۲. شيخ طوسي، تهذيب الأحكام، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ۱۴۰۷ق، ج‏۴، ص ۱۵۹.
۳. جمعى از پژوهشگران زير نظر شاهرودى، سيد محمود هاشمى‌،  فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم السلام‌، ۱۴۲۶ق، ج‌۱، ص ۲۹۴.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت