مجمع الأحاديث - صفحه 453

در ذيل برخى ابواب، وارد مى ساخته است .
در برخى از فصول و يا كتب، اصلاً باب بندى صورت نگرفته و حتّى عنوان برخى از كتب، گويا هنوز مشخّص نشده بودند، و در واقع اين نوشته ها براى مؤلّف در حكم مسوده بوده كه مى بايست طبق اصولى خاصّ مرتّب و پاك نويس گردد.
در انتقال احاديث، مؤلّف گويا از يكى از شاگردان و يا اطرافيانش هم كمك مى گرفته كه خطّش از خط مؤلّف خواناتر است، و اين خط عيناً در مجموعه هاى مختلف ديده مى شود، با اين تفاوت كه در دست خط مؤلّف پس از اغلب روايات، مصادر ديگر همان روايت و يا مشابه آن روايت، با ذكر شماره صفحه و همچنين اختلافات موجود بين مصادر، در متن و حواشى ذكر شده است.
و در برخى موارد، در حاشيه كتاب، توضيحاتى كوتاه در مورد برخى از اسناد و يا لغات متن، و يا استفاده هايى از اين قبيل ديده مى شود كه بسيار قابل توجّه هستند.
در برخى از موارد نيز مؤلّف، پس از ثبت خبر، با رموزى خاصّ، به احوال كلّى اسناد، چون: ضعف، حُسن، وثوق، و غيره اشاره مى نمايد.
ولى در مواردى كه خودش اخبار را ثبت ننموده، از حاشيه و مصادر و غيره اثرى ديده نمى شود.

اهمّيت مجمع الأحاديث

از اين موسوعه حديثى تنها برخى كتاب ها همچون: مكارم الأخلاق، صلاة، كفر و ايمان و نكاح تا حدودى به پايان رسيده كه قابل انتشارند، ولى در ساير كتاب ها، روايات درج شده بسيار اندك اند و يا اصلاً چيزى نوشته نشده است.
به عنوان مثال در «كتاب الكفر و الإيمان»، كه نسخه آن حدود 300 صفحه (35×22) دارد و به شماره 5065 در كتاب خانه مرعشى نگهدارى مى شود، بيش از 100 باب ديده مى شود، ولى بيش از نيمى از آنها هيچ مطلبى ندارند.
و در «كتاب مكارم الأخلاق و مساويها» كه با 278 برگ در مجموعه شماره 2943 در كتاب خانه آية اللّه مرعشى موجود است، تقريباً يكصد و اندى باب گنجانده شده كه در

صفحه از 465