2. چاپلوسى

تملّق گويى و چرب زبانى ، يكى ديگر از صفات حسود و از نشانه هاى ديگر اوست كه در احاديث به آن اشاره شده است. ^۱ امام على عليه السلام مى فرمايد:
الثَّناءُ بِأَكْثَرَ مِنَ الاِسْتِحْقاقِ مَلَقٌ .^۲ستودن بيش از حدّ لازم، تملّق است.
تملّق گويى، هنر افراد حسودى است كه از روش هاى عادى و بهنجار، نتوانسته اند موفّقيت مورد انتظار خويش را در جامعه و محيط كار، كسب كنند. از اين رو تلاش مى كنند با توسّل به انواع روش هاى چاپلوسى، زبان بازى و دورويى، كمبودها و عقب ماندگى هاى خود را در عرصه جامعه و محيط كار، جبران كنند، و البتّه اين صفت مذموم، ناشى از خودكم بينى و حقارت درونى است.
هدف چاپلوس، تطبيق دادن وضعيت و خواسته هاى خويش با طرف مقابل است، هرچند كه با اين كار ، نظم زندگى اجتماعى انسان ها را مختل مى سازد. حسودان چاپلوس، حقارت درونى خويش را مى شناسد؛ امّا براى ارضاى مطامع خود، راهى جز چاپلوسى نمى بينند و به همين دليل، هميشه سعى دارند اين گونه اعمال را تحت پوشش خيرخواهى، مظلوميت، خوش اخلاقى، نوع دوستى، انجام دادن وظيفه و... جلوه گر نموده، گمان مى كنند ديگران نهان آنها را باور خواهند كرد.
اين افراد به تناسب شخصيت افراد مقابلشان و نيز در شرايط مختلف، همواره با سعى و خطا، نوع و شكل تملّق را تغيير داده تا بهترين و مؤثّرترين روش نفوذ را در افراد بيابند . ارادت ورزانِ چاپلوس، بر حسب عادت و بسته به نياز، نزد همه افراد (در محلّ كار ، آن هم در تمام سطوح از بالاترين تا پايين ترين مقام، و نيز در بين دوستان و اقوام) به تملّق گويى پرداخته، با ماهيت فريبكارانه، در حضور ديگران اين طور وانمود مى كنند كه بهترين دوست هستند.

خداوند متعال در كتاب كريمش مى فرمايد:
«وَ لاَ يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ .^۱و هيچ يك از شما ديگرى را غيبت نكند. آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ به يقين ، همه شما از اين كار ، كراهت داريد » .
در باب مضرّات غيبت و آثار مخرّب آن و احاديثى كه در اين باره از معصومان به ما رسيده است، سخن بسيار است و در اين مختصر، مجال پرداختن به آن نيست. در اين جا فقط به اين نكته اشاره مى كنيم كه چرا شخص حسود غيبت مى كند.
پاسخ اين سؤال را در ضمن بررسى اين پرسش كه: « چه كسى غيبت مى كند؟ »، خواهيم داد. امام على عليه السلام در نهج البلاغة مى فرمايد:
الْغيبَةُ جُهْدُ الْعاجِزِ .^۲پشت سر گويى، تلاش انسان ناتوان است.
كسانى كه احساس ناتوانى مى كنند و خود را حقير مى شمرند، براى فرو نشاندن آتش خشم و كينه خود، پشت سر ديگران بدگويى مى كنند. بنا بر اين، عامل ناتوانى و حقارت ، سبب مى شود كه شخص، غيبت كند و به قول سعدى شيرازى:

كند هر آينه غيبت، حسود كوته دستكه در مقابله گنگش بود زبان مقال.^۳
چنان كه اشاره شد ، رابطه حسد و غيبت، به خاطر همين احساس ناتوانى، حقارت و ذلّتى است كه شخص در خود مى يابد. حسود به علّت ناتوانى و حقارت، از برخورد مستقيم مى هراسد. از اين رو، منافقانه پشت سر، بدگويى مى كند تا مبادا آسيبى به وى برسد و از اين راه به دشمن خيالى خود ، لطمه اى وارد سازد ، هر چند در حقيقت ، لطمه را به خود وارد مى سازد .