1. تربيت نادرست
تربيت نادرست، از اساسى ترين عوامل و در عين حال رايج ترين عامل در ايجاد ضعف هاى درونى و بيمارى هاى روانى است. در كاوش هاى عميق روانى و تحليل روان افراد ضعيف النفس، اغلب به رگه هايى رنج دهنده از تربيت هاى نادرست برمى خوريم كه معمولاً از خانواده و دوران طفوليت و حتّى پيش از آن (زمان انعقاد نطفه، دوران جنينى و...) آغاز شده و در دوره هاى بعدى (كودكستان، دبستان و...) استمرار يافته است. راستى كه بزرگ ترين خسارت ها بر پيكره بشريت، از ناحيه تربيت هاى نادرست وارد شده و مى شود!
2. تحقير، توهين و سرزنش
اين عامل، به گونه اى با تربيت نادرست مرتبط است، چنان كه در صحنه هاى گوناگون اجتماعى نيز وجود دارد. بحث هاى روان شناختى در اين زمينه، بسيار گسترده است و مجالسى افزون مى طلبد. در اين جا تنها به جمله اى معجزگون از قرآن كه در نهايت اختصار، هولناك ترين آفت روانى را بيان نموده و علّت العلل احساس حقارت را نمايانده است، اكتفا مى كنيم:
«فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ .۱[فرعون،] ملّت خود را تحقير كرد . در نتيجه، از او اطاعت كردند» .
آرى، ثمره تلخ تحقير و توهين، بردگى است.
3. نازپروردگى
نازپروردگى، ممكن است كار را به جايى بكشاند كه انسان، با نيرومندترين اعصاب، در تمام زندگى، ترسويى بيچاره باشد. ۲ يكى از نتايج جالبى كه با بررسى زندگى بسيارى از كودكان و نوجوانان به دست
