از پيامبر صلى الله عليه و آله نيز چنين گزارش شده است :
مَن تَأَنّى أصَابَ أو كادَ ، و مَن عَجِلَ أخطَأَ أو كَادَ .۱آن كه تأنـّى بورزد ، به واقع مى رسد ، يا بدان نزديك مى شود ؛ و آن كه شتاب بورزد ، خطا مى كند ، يا به خطا نزديك مى شود.
پس تأ نّى ، پژوهشگر را به رأى درست ، نزديك مى كند و اگر ديگر شرايط پالايش عقيده فراهم آيد ، او به واقعيت دست مى يابد و چنانچه شرايط ديگر فراهم نگردد و به واقعيت دست نيابد ، لااقل بدان نزديك مى شود . در مقابل ، شتاب ، پژوهشگر را به خطا مى اندازد و اگر شخص شتاب زده در بررسى هايش به واقع نيز برسد ، يك اتّفاق است . از اين رو ، امام على عليه السلام فرزندش امام مجتبى عليه السلام را چنين سفارش كرده است :
أَنهاكَ عَنِ التَّسَرُّعِ بِالقَولِ وَ الفِعلِ .۲تو را از شتاب زدگى در گفتار و رفتار ، بر حذر مى دارم.
2 . تجربه
به طور طبيعى ، رأى كسانى كه در اظهار نظر و بررسى ، از تجربه و خُبرويّت بهره نمى برند ، نادرست و غير واقعى است . امام على عليه السلام نقش تجربه و تأثير آن را در شناخت ، چنين به تصوير مى كشد :
كُلُّ مَعرِفَةٍ تَحتاجُ إِلَى التَّجارِبِ.۳هر شناختى ، به تجربه هايى نيازمند است.
در حديثى ديگر ، امام على عليه السلام معارف عقلى را به دو بخش تقسيم مى كند :