415
مباني شناخت

حضرت كردند و افزودند كه : اى رسول خدا ! مى ترسيم كه ما منافق باشيم! حضرت فرمود : چرا؟ گفتند : چون وقتى نزد شما هستيم ، تذكر و ترغيب شما ، ما را بيمناك مى كند و دنيا را فراموش مى كنيم و نسبت به دنيا چنان بى رغبت مى گرديم كه گويا آخرت و بهشت و دوزخ را مشاهده مى كنيم ، ولى همين كه از خدمت شما مى رويم و بوى فرزندان به مشام ما مى رسد و خانواده را مى بينيم ، آن حالت به تدريج از ما زايل مى گردد ، تا آن جا كه گويا چنان حالى نداشته ايم . آيا اين نشانه نفاق است؟
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
نه ، چنين نيست؛ اين از گام هاى شيطان است كه شما را به دنيا ترغيب مى كند. به خدا سوگند ، اگر حالتى را كه خود را به آن وصف كرديد ، ادامه دهيد ، هر آينه فرشتگان با شما مصافحه خواهند كرد و بر آب راه خواهيد رفت!۱
در ابتداى دعاى ندبه نيز به نقش زهد در تقويت ديده دل و شناخت هاى قلبى اشاره گرديده و از زهد به عنوان شرط هبوط فرشتگان بر اولياى خدا و برخوردارى آنان از دانش هاى غيبى الهى ، ياد شده است . ۲

4 . عمل

يكى ديگر از شرايط روشنايى چراغ بصيرت و شناخت حقيقت ، عمل است .
عمل ، ۳ عبارت است از حركت كردن در راه تكامل ، يعنى راهى كه عقل آن را حق و صحيح تشخيص مى دهد و پيمودن آن را براى رسيدن انسان به هدف

1.الكافى : ج ۲ ص ۴۲۳ ح ۱ .

2.بعد أن شرطت عليهم الزهد... فشرطوا لك ذلك ، و علمت منهم الوفاء به ، فقبلتهم... وأهبطت عليهم ملائكتك ، و كرمتهم بوحيك ، و رفدتهم بعلمك (الاقبال : ج ۱ ص ۵۰۵) .

3.واژه عمل ، در لغت ، به معناى هر كارى است كه با انگيزه و قصد انجام شود. بنا بر اين ، «عمل» اخص از «فعل» است ؛ زيرا فعل ، گاهى در حيواناتى كه بدون قصد ، كارى را انجام مى دهند نيز به كار مى رود (مفردات ألفاظ القرآن : ص ۳۴۸).


مباني شناخت
414

خداوند به او علمى بدون تعلم عطا كند و بى نياز از هدايتگر هدايتش نمايد . 1
امام على عليه السلام درباره نقش زهد در شناخت مى فرمايد :
مَنْ زَهِدَ فِى الدُّنيا ولَم يَجزَعْ مِن ذُلِّها ، ولَم يُنافِسْ فى عِزّها ، هَداهُ اللّهُ بِغَيرِ هِدايَةٍ مِن مَخلُوقٍ ، و عَلَّمَهُ بِغَيرِ تَعلِيمٍ ، و أثبَتَ الحِكمَةَ فِى صَدرِهِ و أجراها عَلى لِسانِهِ. 2 كسى كه به دنيا بى رغبت شود و از ذلتش بى تابى نكند و به عزتش ميل ننمايد ، خداوند بدون راهنمايىِ آفريده اى هدايتش كند و بدون آموزش به او دانش دهد و حكمت را در دلش ثبت نمايد و بر زبانش جارى سازد.
نقش زهد در تقويت ديده دل و شناخت حقايق هستى تا آن جاست كه در بالاترين مراتب به گفته پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله انسان ، فرشتگان الهى را مى بيند و با آنها دست مى دهد!
شخصى به نام سلام بن مستنير نقل مى كند كه خدمت امام باقر عليه السلام بودم كه حمران بن اعيَن به حضور امام رسيده ، مسائلى چند از آن حضرت پرسيد . هنگامى كه مى خواست برخيزد و برود ، از امام سؤال كرد كه : چرا وقتى ما به خدمت شما مى رسيم ، مصاحبت با شما و سخنانتان چنان ما را تحت تأثير قرار مى دهد كه دل هايمان نرم مى شود و جان هايمان دنيا را فراموش مى كند و ثروت هايى كه در دست مردم ثروتمند است ، نزد ما بى ارزش مى شود ، ولى همين كه از خدمت شما بيرون مى رويم و همدم مردم و تجار مى شويم ، به دنيا علاقه مند مى گرديم؟
امام عليه السلام فرمود :
اين از ويژگى هاى دل است كه در شرايطى سخت و در شرايطى نرم مى گردد .
سپس حضرت توضيح دادند كه ياران پيامبر اسلام نيز نظير اين سؤال را از آن

1.حلية الأولياء : ج ۸ ص ۱۳۵ .

2.تحف العقول : ص ۲۲۳ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 481387
صفحه از 484
پرینت  ارسال به