براساس علم گمراه نموده و بر گوش و قلبش مهر نهاده و بر ديده اش مانعى قرار داده است؟ چه كسى بعد از خدا او را هدايت مى كند؟ آيا هشيار نمى شويد؟» .
يعنى هواپرستى سبب مى شود كه انسان هوسران به تدريج به بيمارى ختم مبتلا شود و در اين صورت گوش عقل و دل او مهر و موم مى شود و ديده بصيرت وى كور مى گردد . و هنگامى كه خداوند راه هاى شناخت عقلى و قلبى را بر انسان مسدود كرد ، ديگر هيچ كس نمى تواند او را هدايت و راهنمايى كند .

7 . قفل شدن قلب

هفتمين تعبير قرآن كريم از بيمارى هاى انديشه و روان «قفل شدن قلب» است . اين تعبير فقط يك بار در اين كتاب آسمانى آمده است؛ بدين قرار :
«أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَآ .^۱
آيا در قرآن تدبر نمى كنند يا بر دل هايى قفل هاى آنهاست؟» .
مفردات ألفاظ القرآن در معناى قفل مى نويسد :
القفل جمعه أقفال ، يقال: أقفلت الباب ، و قد جعل ذلك مثلاً لكل مانع للانسان من تعاطِى فعل.^۲قفل ، جمع آن اقفال است. گفته مى شود: در را قفل كردم (يعنى آن را بستم) و اين مثل شده است براى هر مانعى كه انسان را از انجام كارى باز مى دارد.
بنا بر اين ، معناى آيه كريمه اين است كه : آيا در قرآن تدبر نمى كنند يا قفل هاى دل ها كه مانع شناخت هاى عقلى و قلبى است ، نمى گذارد تدبر كنند؟ و به سخن ديگر : آيا نمى خواهند تدبر كنند يا نمى توانند؟

بيمارى ختم چيست؟

همان طور كه قبلاً توضيح داده شد ، بيمارى ختم و بيمارى طبع يكى است و به همين جهت در روايت ختم به طبع تفسير شده است و اين دو كلمه هر دو به «مهر شدن قلب» ترجمه مى شوند .
بنا بر اين ، بيمارى ختم مانند بيمارى طبع ، عبارت است از پيدايش حالت و طبيعت خاصى در انديشه و روان انسان كه مانع شناخت هاى عقلى و قلبى است . البته از هر يك از اين دو تعبير نكته ويژه اى را مى توان استنباط كرد :
نكته اى كه در تعبير طبع وجود دارد اين است كه اين بيمارى سبب مى شود طبيعت اوليه انسان تغيير كند و ناشايستگى به صورت طبيعت ثانوى او در آيد .
و نكته اى كه در تعبير ختم به نظر مى رسد اين است كه بيمارى انديشه و روان ، در اوج شدت ، سبب مى شود كه با تغيير طبيعتِ نخستين انسان ، كار او در اين جهان پايان يابد و پرونده تبهكارى اش مختومه و هلاكتش قطعى گردد :
«خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى سَمْعِهِمْ وَ عَلَى أَبْصَـرِهِمْ غِشَـوَةٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ . ¹
خداوند بر دل ها و گوش هاى آنان مهر نهاده است و بر چشم هايشان پرده اى افتاده و براى آنان عذابى دردناك است» .
و اما اين كه چرا و چگونه انسان مبتلا به بيمارى ختم مى شود ، پاسخ اين سؤال را بايد در سوره جاثيه جويا شد :
«أَفَرَءَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَـهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَـوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ . ²
آيا ديدى آن كس را كه هوس خود را خداى خود گرفته است و خداوند او را